29 mars, 2015

Einskis manns eða allra.

Á æskuheimili mínu var þvottur upphaflega þveginn í hvernum. Síðan kom til sögunnar þvottavél í samræmi við vaxandi efni, en mesta byltingin í þvottamálum varð þegar á heimilið kom þvottavél sem bar nafnið Centrifugal Wash. Ég minnist þess að mér þótti nafnið frekar töff og hætti ekki fyrr en ég komst að því hvað það merkti. Það voru engin vandræði með WASH hlutann, sem augljóslega þýddi þvottur. Ég komst fljótt að því að CENTRIFUGAL var samsett orð  þar sem fyrri hlutinn merkti miðja og sá síðari flótti. Þar með var komin merkingin á heiti vélarinnar: MIÐJUFLÝJANDI ÞVOTTUR. Síðan rann auðvitað samhengið upp fyrir mér, eins og nærri má geta: þvottavél af þessu tagi byggði á því að nota miðflóttaaflið við vindingu á þvottinum, með því belgurinn snérist á ógnahraða og þrýsti  þvottinum eins langt frá miðju hans og mögulegt var. Vatnið í þvottinum þrýstist síðan úr þvottinum og út fyrir belginn, eftir varð þvotturinn, tilbúinn að að hengja til þerris.

Þessi inngangur á sér tiltölulega einfalda skýringu: Mér verður stundum hugsað til þessarar þvottavélar þegar ég velti fyrir mér málefnum sem tengjast uppsveitum Árnessýslu. Í því samhengi hugsa ég eins og Laugarásbúi, þar sem Laugarás er í miðju svæðisins. Síðan koma til kraftar, sem vel má kalla einhverskonar miðflóttaafl. Þessir kraftar hafa það í för með sér að flest sem gert er, eða flestar hugmyndir sem fram koma um uppbyggingu, sogast út úr þessari miðju.

Ég leyfi mér að halda áfram að hafa þann draum að uppsveitir Árnessýslu sameinist í eitt öflugt sveitarfélag og að þeir kraftar sem ákvarða staðsetningu þessa eða hins marki stefnu sem tekur mið af því að heildarhagsmunum íbúanna verði þjónað sem best.

Ég hef áður fjallað um hjúkrunarheimili í uppsveitunum. Það gerði ég hér, hér og hér. Ég vísa í þessi skrif ef einhver vill kynna sér það betur. Ég tel mig hafa sagt það sem ég hef að segja í þeim þrem færslum sem þar er um að ræða.

Árið 2010 var tekin í notkun brú yfir Hvítá sem opnaði stystu leið milli Reykholts og Flúða. Barátta fyrir brúnni hafði staðið lengi og því var haldið mjög á lofti að eini möguleikinn á að hún yrði að veruleika væri alger samstaða á svæðinu um mikilvægi hennar á þeim stað sem síðan varð. Á þeim tíma kom ég að sveitarstjórnarmálum í Biskupstungum og er minnisstætt hve mikil áhersla var lögð á þessa samstöðu. Mínar skoðanir á staðsetningu þessarar brúar voru ekki í samræmi við það sem barist var fyrir, en ég, með það að leiðarljósi að betri væri brú en engin brú, tók þátt í þeirri samstöðu sem þarna var um að ræða. Ég gerði mér fyllilega grein fyrir því, að þessi brú breytti engu í jákvæða átt fyrir Laugarás, enda er leiðin frá Laugarási að Flúðum nákvæmlega jafnlöng hvor leiðin sem valin er.

Árið 2010 var opnaður nýr vegur frá Laugarvatni á Þingvöll. Um þessa framkvæmd ríkti mikil samstaða hér á svæðinu og aðeins vegna hennar varð af þessari vegagerð. Vegalengdin frá Laugarási til Reykjavíkur breyttist ekkert við þessa framkvæmd. Hún er hinsvegar afar mikilvæg fyrir heildarhagsmuni íbúa í uppsveitunum.

Ýmislegt af þessu tagi kennir okkur, að ef við náum saman, þó ekki séu allir fullkomlega sáttir, þá náum við margfalt meiri árangri en með því að togast á innbyrðis.

Hjúkrunarheimilið sem rætt hefur verið í vetur er verkefni af þessu tagi. Það þarf að sækja fé í ríkissjóð til þess arna og ef við komum ekki fram sem eitt á þeim vettvangi verður þetta verkefni framkvæmt annarsstaðar.

Ég minni enn á, ef einhverjum skyldi ekki vera það ljóst, að Laugarásjörðin er í eigu allra uppsveitahreppanna. Þeir keyptu jörðina á 3. áratug síðustu aldar undir læknissetur. Þar réði framsýni för og við, sem svæðið byggjum búum við einhverja bestu læknisþjónustu sem völ er á á þessu landi.
Hér við hliðina er úrklippa úr Litla Bergþór frá 2011. Þar er um að ræða hluta úr erindi sem Þorsteinn Sigurðsson á Vatnsleysu flutti í útvarpið 1971.

14 mars, 2015

Hreinn og beinn

Starfsfólk ML fór í námsferð á Íslendingaslóðir í Kanada 2008
og þar fann Hreinn Silfur hafsins á bókasafni Manitóbaháskóla
og var sáttur við það. 
"Vitiði hvernig við gerðum þetta í Héraðsskólanum?" Auðvitað vissi það enginn og það voru ekki margir sem voru yfirleitt tilbúnir að fá kynningu á því hvernig þeir höfðu gert þetta í Héraðsskólanum. Þarna var á ferð andblær sögunnar eða reynslunnar að freista þess að fá áheyrn í nútímanum, en eins og mér er nú orðið ljóst og líklega öllum þeim sem búa yfir langri reynslu, að smám saman hættir nútiminn að hlusta á söguna, ef reynslan passar ekki inn í nútíma aðstæður. Sprenglærður nútíminn telur sig vita betur en svo að það þurfi að leita til öldunga um ráð sem duga.

Hreinn Ragnarsson kom með fjölskyldu sinni á Laugarvatn 1970 og hóf að kenna við Héraðsskólann. Eftir því sem líftími Héraðsskólans styttist lét Hreinn sig flæða æ meir inn í kennslustofur menntaskólans. Mér finnst þetta hafi bara gerst einhvernveginn af sjálfu sér.

Í annarri ferð starfsmanna ML, til Bæjaralands 2011,
varð á vegi okkur sölubás í Nürnberg þar sem hægt var 
að kaupa MATJES. Ég fékk fyrirlestur um það fyrirbæri, sem
er einhver ákveðin síldartegund.
Hreini kynntist ég til að byrja með í gegnum blakæfingarnar og blakleiki í gamla íþróttahúsinu við Héraðsskólann þegar ég var í ML í upphafi 8 áratugar síðustu aldar. Mér fannst hann í eldri kantinum (rétt ríflega þrítugur) eins og aðrir kennarar á staðnum sem stunduðu blakið af krafti með okkur ML-ingunum. Síðan áttum við samleið að hluta þegar við renndum okkur saman í gegnum uppeldis- og kennslufræði  við HÍ nokkrum árum seinna, en á þeim tíma stundaði hann þar framhaldsnám í sögu og íslensku. Síðan var það ekki fyrr en ég kom aftur á Laugarvatn 1986, sem starfsmaður ML að leiðir okkar lágu saman á ný og upp frá því var það svo.

Ætli mér sé ekki óhætt að segja að Hreinn hafi verið kennari af gamla skólanum, eldri skóla en mínum og ævafornum skóla ef tekið er mið af nútíma kennsluháttum. Á hans tíma í Héraðsskólanum var kennarapúltið á upphækkun svo vel sæist yfir. Þar sat kennarinn oftar en ekki og talaði við eða yfir bekkinn milli þess sem nemendur voru teknir upp með því að þurfa að svara spurningum eða skila af sér verkefnum á töflunni.  Ég kenndi um tíma í Héraðsskólanum undir lokin á skólahaldi þar og þá voru þar þessar upphækkanir, sem gerðu ekkert nema þvælast fyrir þar sem ég með mína, þá nýjustu kennsluhætti, dansaði um stofuna fram og til baka, stundum gleymandi upphækkuninni og því hrasandi fram af henni eða hrasandi um hana. En svona var hlutunum fyrir komið í Héraðsskólanum og því varð ekki breytt.

Það áttu sér stað umtalsverðarbreytingar á kennsluháttum á þeim tíma sem Hreinn starfaði í ML. Hann hélt nú samt sínu striki og framkvæmdi sín verk eins og hann taldi að best hentaði markmiðunum. Ég skil hann nú og finn það á sjálfum mér hve fjarri nútíma kennsluhættir eru þeim sem mér voru innrættir á sínum tíma. Um það gæti ég sagt margt en læt það vera þessu sinni.

Þeir sem starfa lengi í kennslu kynnast stöðugum breytingum á starfsumhverfi sínu, en þegar upp er staðið eru það ekki kennsluaðferðirnar sem eru úrslitaatriðið þegar gagnsemi kennslunnar eða námsins eru metin, heldur eðlislæg hæfni til starfsins og þekkingin á viðfangsefninu.  Hreinn hefði líklega ekki starfað við kennslu alla sína starfsævi nema hafa það til að bera sem þurfti. Hann bjó yfir djúpri þekkingu á viðfangsefnum sínum og gat tekið að sér ólíkar námsgreinar. Hann átti í engum vandræðum með að tjá sig og koma efninu til skila þannig að unga fólkið hefði af gagn bæði og gaman, kysi það svo. Mig grunar, eða réttara sagt ég veit, að tilkoma tölvunnar inn í skólastarfið, hafi ekki verið honum sérlega að skapi og hann taldi sig ekkert sérstaklega knúinn til að tileinka sér neina umtalsverða færni á því sviði. Með tilkomu fartölvunnar fór Hreinn fram á að nemendur stunduðu frekar prjónaskap í kennslustundum en tölvuspil.

Þar kom þó að Hreinn fékk ekki hunsað tölvuöldina og þar kom til lokafrágangur á stórvirki hans Silfur hafsins, gull Íslands. Það þurfti að lesa yfir, bæta við og lagfæra og ég reikna fastlega með að við þá vinnu hafi Hreinn uppgötvað nytsemi tölvunnar þó hann hafi aldrei viðurkennt hana eða tekið í sátt í orði.

Samstarfsmaðurinn Hreinn var, í mínum huga, tengingin við söguna. Hann var þar í flokki með Kristni skólameistara og Óskari Ólafssyni. Ég er af þeirri kynslóð sem þeir félagar leiddu í gegnum skólana á Laugarvatni ég var svo gæfusamur að fá að kynnast þessum ágætu körlum frá ýmsum hliðum. Ég hafði skilning á stöðu þeirra í því flóði breytinga sem með reglulegu millibili æðir fyrir skólakerfið. Ég skildi og skil efasemdir þeirra um að við værum á réttri leið með uppfræðslu ungmenna.

Hreinn kenndi ML-ingum á bíl áratugum saman og ökukennslan og umferðarmál voru honum alltaf ofarlega í huga. Hann hélt áfram að kenna á Nissan eftir að að lét gott heita í störfum utan heimilis að öðru leyti.

Oft lá leið piltsins upp í menntaskóla eftir að hann hætti þar störfum, en frú Guðrún (fG) starfaði þar áfram nokkur ár eftir að Hreinn hætti.

Hreinn lést þann 3. mars, s.l. og útför hans fór fram frá Skálholtskirkju í gær. Ég reikna ekki með að gleyma kynnunum af honum í bráð.






Litlir kallar og litlar kellingar

Heilsugæslustöðin í Laugarási á vígsludegi 1997 (mynd: Jónas Yngvi Ásgrímsson) Ég hefði óskað þess, að fyrstu dagar nýs árs yrðu ánægjulegri...