28 janúar, 2017

Minni kvenna - á minn hátt

Það er ótvíræður kostur við þorrabót eldri borgara í Biskupstungum, að það er ekki boðið upp á dansiball með tilheyrandi hávaða þegar fólk hefur matast og notið þess að syngja saman og fara með gamanmál.
Ég trúi því varla að það sé ég sjálfur sem skrifaði þetta. Ég, sem einu sinni sótti böllinn af engu minni krafti en aðrir á mínum aldri. Nú er bara öldin önnur  og einhvernveginn er maður þannig forritaður að hvert aldursskeið kallar á misjafnar kröfur til þess sem kalla má skemmtun.

Við fD ákváðum fyrir nokkru, að skella okkur á þorrablót eldri borgara í Aratungu, en það er alla jafna haldið viku eftir aðal þorrablótið, þar sem aðal fólkið er sagt að finna.  Við höfum farið nokkrum sinnum á þetta "ellibelgja blót" og hefur líkað ágætlega. Þetta hafa verið fremur lágstemmdar samkomur og ekki hefur skemmt fyrir þegar skemmtiatriði af aðalblótinu hafa fylgt með, en það er upp og ofan hvernig því hefur verið háttað - heldur lítið þessu sinni.

Hvað um það. Á miðvikudag fékk ég símtal frá formanni félags eldri borgara, Guðna Lýðssyni, þar sem hann fór þess á leit við mig að ég flytti minni kvenna á blótinu, þar sem ekki yrði um að ræða að endurflutt yrði það minni sem flutt var á aðalblótinu.  
Eftir talsverðar mótbárur varð það úr að ég gekkst inn á þetta, án þess að hafa hugmynd um hvernig hægt væri að fjalla um konur á svona samkundum án þess að fara yfir ásættanleg mörk. Ég huggaði mig við það, að þarna yrðu sennilega bara konur á aldur við mig, eða eldri, sem hefðu meira þol gagnvart því að "meðtaka lof og prís" úr munni manns á mínum aldri.
Hér fyrir neðan er síðan samsetningurinn, sem auðvitað er ekki hálfur án flutningsins. Mig grunar nú að margir þeirra um það bil 60 sem voru á blótinu í gærkvöld, hafi hreint ekki skilið hvað ég var að fara oft á tíðum, en svoleiðis er það bara.

Þorrablót eldri borgara föstudag 27. janúar, 2017

Ágætu konur og aðrir gestir

Ég hef mikið hugsað um það hvernig ég get mögulega nálgast þetta viðfangsefni, svona miðað við allt og allt. Ég var á tímabili að hugsa um að hringja í Guðna og tjá honum þá niðurstöðu mína að ég treysti mér ekki í verkið. Augljóslega gerði ég það ekki og tel mig sýna af mér heilmikinn hetjuskap með því að standa hér nú, á þorra árið 2017 og mæla fyrir minni kvenna.

Fósturlandsins Freyja, fagra Vanadís
Móðir, kona, meyja, meðtak lof og prís.
Blessað sé þitt blíða bros og gullið tár
Þú ert lands og lýða, ljós í þúsund ár.

Svona tjáði Matthías Jochumsson virðingu sína fyrir íslensku konunni fyrir vel á annað hundrað árum.
Enn syngjum við karlarnir þennan texta Matthíasar á þorrablótum. 
Vitum við allir hvað við erum að syngja eiginlega? Hvernig túlka nútímakonur þennan fallega og vel meinta texta? Ég held að þær séu bara sáttar – eða vona það, í það minnsta.

Eftirfarandi er skoðun ritstjóra barnablaðsins Sólaldar, árið 1918, en hann var karlmaður:
Matthías Jochumsson orti þetta um íslenzka kvenfólkið; um íslenzku mömmurnar, íslenzku konurnar, íslenzku stúlkurnar, og engin þjóð á til eins fallegt erindi um kvenfólkið sitt. Þið eigið öll að læra þetta erindi og kenna það hinum börnunum.
------- 
Við eigum að vita að Freyja er gyðja ástar og frjósemi í norrænni goðafræði. Við vitum ef til vill síður, að Vanadís er annað nafn á Freyju, en hún tilheyrði þeim flokki goða sem kallast Vanir, hinn flokkurinn er Æsir.

Annað það sem fram kemur í textanum sem sunginn verður á eftir, læt ég liggja milli hluta, enda er þarna um að ræða orð Matthíasar og hann þar með ábyrgur fyrir þeim.

Ég get glaður tekið undir þau öll, en er hinsvegar alveg tilbúinn að draga stuðning minn við innihald vísunnar til baka, telji Freyjur nútímans orðavalið ekki við hæfi þar sem það dragi upp aðra mynd af konum en þær geta sætt sig við.

Ætli sé ekki best að ég fari að byrja á minninu – MINNI KVENNA.

Það get ég sagt ykkur og það vitum við, að minni kvenna er hreint ágætt öllu jöfnu, en getur þó birst með ýmsum hætti eftir því hvernig viðrar.

Áður en ég held lengra vil ég halda því til haga, eins og fram hefur komið áður, að ég veit fullvel að minni kvenna snýst ekki um minni kvenna, heldur nokkurskonar lofgjörð um konur.

Mig grunar nú að þetta orð í þessari merkingu, sé eitt þeirra orða á íslensku sem eru að hverfa með tímans straumi og gæti vel trúað því að innan ekki svo langs tíma muni þeir (eða þau) sem fá það hlutverk að flytja minni kvenna (eða karla), tala um minni þeirra í stað þess að flytja minni þeirra. Mig grunar að sá tími sé ekki fjarri, að sá sem beðinn verður um að flytja minni kvenna muni spyrja hvernig hann eigi nú að fara að því og hvert hann eigi þá að flytja það.

Þannig hefði það getað verið, þegar Guðni formaður bað mig að flytja minni kvenna hér í kvöld, að ég hefði einmitt byrjað að velta fyrir mér hvert ég ætti nú helst að flytja þetta merka fyrirbæri. Þá kæmi mér mögulega fyrst í hug að flytja það til mín. Þar með yrði tilvera mín hugsanlega að mörgu leyti einfaldari og þægilegri.

Með því móti yrðu svona orðaskipti úr sögunni:
„Jæja, ljúfur. Ert‘ ekki tilbúinn?“
„Tilbúinn? Til hvers, ljúfan?“
„Þú ætlar þó ekki að segja mér, að þú sért búinn að gleyma því að við erum að fara í afmæli hjá systurdóttur minni, henni Töru Mist, litlu!“
„Þú hefur aldrei minnst á að við værum að fara í eitthvert afmæli!“
Ó, jú. Ég sagði þér frá því að fimmtudaginn var, klukkan korter yfir sex.“
„Aldeilis ekki!“
„Jú, ég er nú hrædd um það.“

Þegar hér er komið er það yfirleitt niðurstaðan, að minni mitt hafi brugðist mér og ég segi:
„Jæja“.
Því segi ég það, að hefði ég færi á að sameina minni konunnar mínu minni, yrði ég í góðum málum.

Mér er samt til efs að Guðni sé í aðstöðu til að biðja mig að flytja minni kvenna á einhvern stað, þó svo Guðni sé maður yfirvegaður, rólyndur og djúpur.

Eftir sem áður öfunda ég konur af minni þeirra, sem er þannig fyrir komið, að það er í mörgum hólfum. Hverju hólfi getur konan síðan lokað, eða opnað, eftir því sem við á hverju sinni. Það er þannig hjá mér að annað hvort man ég eða ég man ekki. Það er bara eitt hólf og ekki um það að ræða að ég geti lokað fyrir eitt við einhverjar tilteknar aðstæður og opnað fyrir annað, sem hentar þá aðstæðunum betur. Þannig getur t.d. þetta samtal átt sér stað:

„Dúllan mín. Ég er þá farinn. Á að vera mættur eftir korter.“
Þarna lokar konan því minnishólfi sem geymir upplýsingar um fundinn í félagi eldri borgara sem ég er að fara á og sem ég var sannarlega búinn að ssegja henni frá,  og opnar í staðinn sérstakt hólf sem geymir óvænta minnispunkta.
„Farinn? Farinn hvert, dúllinn minn? Þú varst ekki búinn að segja mér að þú væri að fara eitthvert í kvöld. Við ætluðum að kúra, krúsídúllinn minn. Ertu búinn að gleyma því?
„Þetta var ég sko búinn að segja þér, ítrekað.“
„Ó, nei. Þetta hefurðu ekki nefnt einu orði. Við ætluðum að kúra í kvöld.“

Þarna varð, sem sagt, félag eldri borgara af vænum sauð.

Ég ætlaði hreint ekki að tala hér um minni kvenna, heldur flytja minni kvenna eins og mér var uppálagt.
Nú er ég hinsvegar búinn að koma mér í þá aðstöðu að fara talsvert fram úr þeim tímamörkum sem mér voru sett:
„Bara svona nokkur orð“, var sagt. „Bara stutt“, svar sagt.
Eftir á að hyggja, er ég líklega bara búinn að tala um minni kvenna, flytja minni kvenna og mæla fyrir minni kvenna.
Það sem meira er, þá er ég búinn að mæra konur í aðdáun minni á kraftinum, sem geislar af þeim, þar sem þær stíga fram þessi árin til forystu hvar sem er í þjóðlífinu.


22 janúar, 2017

Hetjudraumar og framtíð karlmennskunnar (1) kannski

Það sem hér fer á eftir er framhald þess sem ég skrifaði á þessa síðu í gær og tengist einnig því sem ég hef áður skrifað um þessi mál.  Kveikjan að greininni í gær var tilvitnun í framkvæmdastjóra Jafnréttisstofu, sem ég sá í fjölmiðlum, þar sem eftir honum/henni var haft, að: piltar falli frekar úr skóla vegna þess að þeir ali með sér drauma um að verða atvinnuknattspyrnumenn.
Ég vil halda því til haga, að þetta var kveikjan. Jafnframt, að ég ætla framkvæmdastjóranum ekki að halda fram þessari skoðun skýringalaust, en ég hef ekki hlustað að viðtalið við hann/hana, sem fyrirsögnin byggir á.
Eins og ég nefndi í pistlinum taldi og tel ég að það séu einhverjar ástæður fyrir þessum "draumum" ungra pilta.  Í framhaldi af því setti ég fram skoðanir á því og vísa bara í pistilinn varðandi þær.
Af ráðnum hug setti ég inn í greinina myndskeið sem lýsa því hvað gerist þegar ein dýrategund er alfarið alin upp af annarri. Ef einhverjum hefur dottið í hug að með því væri ég að halda því fram að uppeldisaðstæður pilta varu fyllilega sambærilegar því sem þar birtist, þá er mér ljúft og skylt að leiðrétta það. Tilgangur minn var auðvitað að benda á að umhverfi okkar mótar okkur, sem er auðvitað bara ágætt og eðlilegt.  Það er ekki fyrr en í ljós kemur, að mótið sem við erum sett í passar ekki eðlislægum eða líffræðilegum eiginleikum okkar, sem jafnvægi raskast.
Ég held því fram að jafnvægið í uppeldislegum aðstæðum barna á Íslandi (og reyndar miklu víður í hinum vestræna heimi) hafi raskast, með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
Þetta er auðvitað mín skoðun og hver sem er getur tjáð sínar skoðanir og jafnavel haldið því fram að þarna sé ekkert sem ástæða er til að hafa áhyggjur af. Það getur hver sem er haldið því fram að skoðanir mínar séu bara gamaldags og taki mið af raunveruleika sem er horfinn. Það er mér að meinalausu.

Ég byggi málflutning minn á tvennskonar þróun, sem erfitt getur reynst að afneita:
1. Kynjahlutfall starfsfólks í leik-, grunn- og framhaldsskólum:
Leikskólar 1998: konur 3635, karlar 79 - 2014: konur 5635, karlar 384
Grunnskólar 1998: konur 2993, karlar 1052 - 2014: konur 3911, karlar 902
Framhaldsskólar 1998: konur 644, karlar 823 - 2012: konur 1009, karlar 902

2. Kynjahlutfall háskólanema
1984: konur 2500, karlar 2500 - 2013: konur 12500, karlar 7500  (fyrir 1984 voru karlar fjölmennari í háskóla).

Það er betra að skoða þessa þróun á línuritum hér.

Það sem fólk segir eða heldur fram um þessi kynjamál, byggir á skoðunum, en minna fer fyrir einhverju því sem ótvírætt gefur til kynni hvernig á þeim breytingum stendur, sem þarna birtast. Mér var bent svör á vísindavef HÍ við spurningunni:
Er í alvöru til eitthvað sem heitir eðli, hjá mannfólki og sem munur á milli kynjanna?
Þarna eru birt tvenns konar svör, annað frá sjónarhóli kynjafræðings og hitt frá sjónarhóli heimspekings. Kjarni málsins í sambandi við þessi svör, sem eru sjálfsagt ágæt, út af fyrir sig, er, að þau koma af tilteknum "sjónarhóli". Þar með geta þau engan veginn talist algild eða marktæk og það sem meira er, þau veita hreint ekki svar við þessum spurningum:
Er samhengi milli skekkts kynjahlutfalls við kennslu í leik- og grunnskólum og samsetningu nemenda í háskólum?
Ef þetta samhengi er ekki fyrir hendi, hvað er það þá sem veldur því að piltar leggja síður fyrir sig háskólanám en stúlkur (annað en bara draumurinn um að verða atvinnuknattspyrnumaður)?
Mér er alveg sama hvaða skoðanir eru settar fram um þetta efni. Þær munu ekki breyta minni fyrr en gerð hefur verið einhver sú rannsókn sem ég treysti mér til að taka mark á.  Öll erum við, jú, á okkar sjónarhólum. Hver er sá sjónarhóll sem er bestur? Sá sem veitir sýn á flestar hliðarnar, að mínu mati.

Konur eru jafn góðir kennarar og karlar og öfugt. Um það snýst málflutningur minn ekki.  Hinsvegar breytum við því ekki, að konur eru konur og karlar eru karlar. Hættum að reyna að gera karla að konum, eða konur að körlum.  Annað er hvorki betra né verra en hitt. Þau bara eru, með réttu eða röngu. 
Málflutningur minn gengur út á það, að fjöldi kennara sem eru konur, hafi áhrif á pilta. Ég er ekkert á leiðinni að breyta þeirri skoðun minni. 

Hér get ég farið að fjalla í löngu máli um þær gífurlegu þjóðfélagsbreytingar sem hafa átt sér stað á síðustu áratugum, með afleiðingum sem við erum ekki farin að sjá fyrir endann á.  

Jack Myers, höfundur bókarinnar  The Future of Men: Masculinity in the Twenty-First Century segir í grein í TIME:
Donald Trump and Bernie Sanders are tapping into what I’m calling a “Lean Out” generation of young, discouraged and angry men—men who are feeling abandoned by the thousands of years of history that defined what it meant to be a real man: to be strong; to be a provider; to be in authority; to be the ultimate decision maker; and to be economically, educationally, physically and politically dominant. A growing percentage of young men are being out-earned by young women, as women capture 60% of the higher education degrees required for success in today’s economy.
Eru ungir menn farnir, í síauknum mæli að upplifa sig utanveltu? Eru þeir farnir að leita fyrirmynda í "hetjum"af einhverju tagi frekar en venjulegum karlmönnum sem eiga venjulegt líf, bara vegna þess að þeir hafa ekki tækifæri til að kynna sér slíka karla?
Líta ungir karlmenn í vaxandi mæli á sig sem tapara, ofbeldismenn, fávita eða eitthvað álíka jákvætt?
Í niðurlagi greinarinnar segir Myers:
If we fail to focus on redefining men’s roles alongside women’s, we are in danger of fostering a culture of hostility among men who are feeling left out in school, in the job market, and in relationships. These men will be less likely to accept gender equality, less likely to advocate advances for women, and less likely to foster healthy relationships and families. For the sake of a healthy society, we need to redefine a positive and appropriate form of masculinity.
Just as it’s no longer acceptable to educationally, economically and politically restrict women, it is no longer acceptable to disregard men’s issues. When we bring men into the conversation, we further gender equality for everyone.
Svei mér þá, ég held að ég hætti bara hér.
Ég hef enga trú á að skoðanir mínar breyti einu eða neinu, en það skiptir mig ekki öllu.  Ég veit um marga sem eru mér sammála og deila áhyggjum mínum af þróuninni, ég veit líka um fólk sem telur að þetta sé allt með eðlilegum hætti.
Svona er nú lífið nú létt og skemmtilegt.

Hér fyrir neðan set ég svona til gamans, viðbrögð við pistlinum sem ber nafnð Hetjudraumar. Ég vona að mér hafi tekist að bregðast við einhverju því sem þar kom fram, en hafa ber í huga að allar eru þessara umræður fremur þokukennadar.
Ég þakka þeim sem þar lögðu sitt til málanna.


9 ummæli
Ummæli
Helga Ágústsdóttir Fleiri karla í uppeldisstéttirnar. Það er lífsnausyn - hef lengi sagt.
Helga Ágústsdóttir Feleiri karla - ins if skot!
Bjarni Þorkelsson Þetta er ég fús að taka undir - og á þessu er ég alltaf að hamra þegar tækifæri gefast!
Pálmi Hilmarsson Alveg sammála þér þarna Páll, eins og svo oft áður😊
Freyja Rós Haraldsdóttir Eins og nærri má geta þá hef ég velt þessum málum fyrir mér og hef á þessu skoðun. Alveg sammála því að körlum þarf að fjölga í kennarastéttinni. Eðlishyggjan þar sem muninum á körlum og konum er líkt við muninn á lambi og hundi eða fólki og úlfum er hins vegar eitthvað sem ég get ekki tekið undir. Læt duga að benda á þessa grein: http://www.visindavefur.is/svar.php?id=1084. Fyrst og fremst erum við fólk. Strákar eru allskonar og stelpur eru allskonar. Fjölbreytni í skólastarfi er því af hinu góða. 

Kyn kennara skiptir máli, ekki af því að strákar þurfi einhverja sérstaka tegund af kennslu. Ekki trúi ég því heldur að þeir hafi þörf á tilsögn í því að vera "karlmannlegir". 
En þeir þurfa fyrirmyndir. Í þeim skilningi að þeir ættu að fá að upplifa skólastarf sem vettvang fyrir bæði karla/stráka og konur/stelpur. 

Til samanburðar má taka dæmi af fótboltanum. Stelpur eru færri í fótbolta heldur en drengir. Til að fjölga stelpum í sportinu væri mjög til bóta að fleiri konur væru sýnilegar í tengslum við íþróttina; iðkendur, þjálfarar, fréttafólk, dómarar o.s.frv. Ekki svo fótboltinn geti orðið kvenlegri svo stelpur finni sig þar betur, heldur svo stelpur upplifi að fótboltinn sé vettvangur þar sem konur jafnt sem karlar taka þátt.
Líka viðSvara220 klst.Breytt
Páll M Skúlason Skelli í viðbrögð á morgun 😎
Gylfi Þorkelsson Mér er nær að halda að öldum saman, sennilega alla tíð, hafi konur séð um uppeldi barna og því sé það engin ný bóla, eins og álykta má af þessum pistli. Auðvitað hafa þau ekki alla tíð verið jafn lengi undir verndarvæng kvenna enda samfélög breyst mikið og þau ekki send til ,,vinnu" utan heimilis jafn snemma nú á dögum og áður tíðkaðist, þar sem drengir fengu að fylgja feðrum sínum, bræðrum, öfum og kynbræðrum, ef þeir voru það heppnir að fá að alast upp meðal vandamanna. En hræddur er ég um að mæður, systur, ömmur, langömmur og frænkur hafi alla tíð séð um uppeldi drengja mestan hluta sólarhringsins, alveg þar til þeir voru taldir hæfir til, með réttu eða röngu, að yfirgefa hreiðrið og fara að ,,vinna karlmannsverk". Þó því verði síður en svo neitað að afar mikilvægt sé að karlmönnum fjölgi í kennarastétt og öðrum uppeldisstéttum þá má heldur ekki gleyma þeirri mikilvægu grundvallarbreytinu sem orðin er á mikilvægasta uppeldisstaðnum, með fæðingarorlofi karla og þátttöku þeirra inni á heimilunum. Þar njóta drengir (og auðvitað stúlkur líka) nú feðra sinna, mikilvægustu karlkynsfyrirmyndanna, sem fyrri kynslóðir nutu ekki eða mjög takmarkað. Og þó vökutími barna á heimilum sínum, eftir að þau komast á ,,stofnanaaldur", sé of stuttur þá gæti sá tími sem þó gefst með báðum foreldrunum, en ekki bara móður, vegið býsna þungt. Nema menn trúi því að mikilvægasta fyrirmyndin fyrir unga drengi sé að faðir þeirra sé að heiman - á veiðum til að færa björg í bú?
Bjarni Þorkelsson Var ekki ,,vandamálið", sem lagt var upp með í grein Páls, að karlar skuli nánast vera horfnir úr kennarastétt, nema einstaka nátttröll eins og undirritaður, sem hér leyfði sér orð til hneigja - um það megininntak?
Líka viðSvara6 klst.Breytt
Gylfi Þorkelsson ... það væri vandamál að ungir drengir væru nánast eingöngu í umsjá kvenna frá 8-20 (vegna skorts á körlum í kennara- og uppeldisstéttum) sem ég leyfði mér að halda fram að væri ekki ný bóla - og því varla nýtt vandamál.
Líka viðSvara13 klst.
Bjarni Þorkelsson Gylfi Þorkelsson Ekki spánnýtt, auðvitað - en kannski visst vandamál samt, og viðvarandi. Verst er nú ef vopnin snúast í höndum manns og einhverjir fara að skilja það svo að maður efist um yfirburði þeirra góðu kvenna sem sjá um uppeldi þjóðanna og kennslu skólabarna!
Gylfi Þorkelsson Ekki held ég neinum detti það í hug.
Gylfi Þorkelsson Best að taka það fram, áður en Páll hakkar mig í sig í nýjum, beittum pistli, að ég leit ekki svo á að ég væri að gagnrýna, hvað þá mótmæla neinu sem hér hefur verið skrifað. Aðeins að reifa málið frá öðru sjónarhorni.
Líkar ekki viðSvara11 klst
Páll M Skúlason Gylfi Þorkelsson  Ég hef ekki í hyggju að hakka eitt eða neitt - svo því sé nú haldið til haga.
Líka viðSvara11 klst
Gylfi Þorkelsson Bjóst ekki við því. En gamansemi skilar sér illa. Nema helst með ,,brosköllum" 😌
Páll M Skúlason Ég er nú bara að bíða eftir því að þið hættið þessari umræðu svo mér gefist færi á að byrja pistilinn mikla.
Líkar ekki viðSvara11 klst
Bjarni Þorkelsson ..............og ég líka, ef mig skyldi kalla!
Líkar ekki viðSvara11 klst
Páll M Skúlason Auðvitað þakkaég ykkur sem hér hafið lagt orð í belg. Allt er þar auðvitað á málefnalegum nótum, eins og ykkar er von og vísa. Ég mun, í framhaldsgrein í bloggi mínu (nema hvað) freista þess að takast á við verkefnið sem þið hafið fært mér. Mér finnst þetta samfélagsmiðlaumhverfi einhvern veginn ekki henta og vel því að fr þá leið sem ég nefndi hér að ofan. Vona að það sé ykkur að meinalausu að ég vitni til ummæla ykkar, sem hluta af greininni.
Líka viðSvara12 klst.
Geirþrúður Sighvatsdóttir Góðir pistlar hjá þér Palli og ég er sammála greiningunni á þróun samfélagsins frá því að konur voru "dregnar" út á vinnumarkaðinn í seinni heimsstyrjöldinni í fjarveru karla og fólk uppgötvaði að þær gátu gert allt sem karlar gátu allavega á andlega sviðinu. Það er munur á líkamlegum styrk og viðhorfum til margra mála og það þarf að viðurkenna. Og best að það sé jafnvægi milli kynjanna sem víðast, í uppeldismálum, stjórnmálum, launamálum o.s.frv... En þú átt samherja Páll, hlustaðir þú á Ævar Kjartansson og Gísla Sigurðsson tala við félagsfræðinginn Ingólf (man ekki hvers son) í morgun á Rás 1?:)
Líkar ekki viðSvara22 klst. 

Hin tápmiklu 12 og þjófagengið (síðari hluti)

  Framhald af þessu Þar sem hin tápmiklu 12 stóðu fyrir utan flóttaherbergið, var óhjákvæmilegt að hugurinn beindist að verkefninu framundan...