Af Rósahöfn, fleiri stöðum og atburðum merkum í kórferðalagi Skálholtskórsins í ágúst 2003
(birt í Litla Bergþór í desember 2004)
Það er mér þung raun að geta þess, að myndir sem ég tók í þessari ferð virðast hafa glatast að eilífu þegar harður diskur á tölvu minni hrundi, sem varð til þess að ég þrítryggi síðan allar mínar myndir. Eigi einhver myndir frá þessari ferð og sem hann er til í að deila með mér, yrði ég afar þakklátur.
 |
| PMS fyrir 15 árum |
Myndirnar sem birtast hér eru þær sem fylgdu skrifunum í Litla Berþór og túristamyndir af vefnum.
Allt í henni veröld á sinn tíma eins og alkunna er. Það sama á augljóslega við um þann ritaða texta sem hér birtist. Jarðvegurinn sem hann spratt upp úr er blanda af ýmsu:
• óviðráðanlegri samviskusemi höfundarins, sem lætur hann ekki í friði þegar kórstjórinn beinir þeim eindregnu tilmælum, skýrt og skilmerkilega, til kórfélaga að taka eitthvað það með sér í Slóveníuferð sem gæti orðið til að drepa tímann í löngum rútuferðum,
• óvenjulega fagmannlegri nálgun höfundarins að hlutverki sínu sem tenór og þess vegna miklu sjálfstrausti fyrir hönd raddarinnar einu, til að fjalla um þau andlegu verðmæti sem verða til við þjálfun hennar og blómgunartíma,
• takmarkalausri næmni fyrir þeim blæbrigðum sem lita allt líf og starf þeirra sem eru svo heppnir að geta með góðri samvisku kynnt sig fyrir veröldinni sem tenór í kór, í þessu tilviki Skálholtskórnum. -
Sópraninn var að fjalla sín á milli um hvað tenórinn væri flottur í Íslandsbyggðarkaflanum í „Úr útsæ rísa", bassinn var að taka í nefið, eða ekki með viðeigandi tæki í sambandi og altinn var að ræða um hvernig hann gæti látið í sér heyra með glæsilegu altlínunni í „Sicut" þegar kórstjórinn kom ofangreindum tilmælum sínum á framfæri, skýrt og skilmerkilega.
Tenórinn var hinsvegar að hlusta á stjórnandann, eins og raddir eiga að gera þegar þær eru í kór.
Til að gæta allrar sanngirni þá er verið að tala um hinar raddirnar 3 heilt yfir og það kom reyndar í ljós að það eru til tenórískir tendensar í einum og einum einstaklingi í þeim hópi.
Það varð reyndin, að rútuferðir voru ekki skornar við nögl, og þær út af fyrir sig eru efni í heila bók. Það olli, til dæmis, talsverðum titringi og kvíða meðal saklauss sveitafólks ofan af Íslandi þegar nálgaðist fyrstu landamærin og það lá fyrir skýrt og skilmerkilega hjá einum ferðafélaganum að hann ætlaði sko að tala við landamæraverðina með tveim hrútshornum og segja þeim til syndanna vegna styrjaldarátaka í fyrrum Júgóslavíu fyrir einhverjum árum.
Það önduðu hinsvegar margir léttar þegar að landamærunum
kom og viðkomandi víkingur hafði gefið sig svefninum á
vald, enda eins gott því umræddir landamæraverðir bjuggu
yfir alvæpni, gljáfægðum skammbyssum í leðurhulstri.
Rútubílasaga þessarar ferðar verður að bíða betri tíma.
Fyrsti leggur rútuferðanna lá frá flugvellinum skammt
fyrir utan München í Þýskalandi, til Rósahafnar (Portoroz) í Slóveníu: 6
klukkutíma akstur, í 39 - 40° hita á Celsíus.
Farartækið var tveggja hæða, loftkæld fólksflutningabifreið
með ágætum, þýskum bílstjóra, sem stærði sig af því
að kunna íslenska frasa, og það finnst okkur Íslendingum svo
skemmtilegt. Viðbrögðin við athugasemdum, sem höfundur
man ekki lengur, en mátti í öðru samhengi, t.d. ef tenór hefði
þá yfir við samlöndu sína, vel túlka sem örgustu kvenfyrirlitningu,
voru dillandi hlátur sóprana og alta. „Feita
kelling!!" - hí, hí, hí, hí.
Íslenskir tenórar og aðrir
kórfélagar voru vansvefta
eftir nálægt sólarhrings
vökur, og reyndu með misjöfnum
árangri að festa svefn,
í ramma sem Alparnir stilltu
upp fyrir samhengið. Þá
ákvað höfundur, vansvefta
eins og aðrir, en verandi
tenór, ónæmur fyrir slíku
álagi, að láta til skarar skríða
og styðja dyggilega við
tilraunir félaganna við að
festa svefn. Hugmyndin var
að flytja þeim í gegnum
hátalarakerfið, með róandi, afslappaðri tenórröddinni, fyrirfram
skrifaðan texta, sem saminn hafði verið til heiðurs
röddinni, sem svo oft hefur kallað fram allt litróf tilfinninga
og kennda áheyrenda, ekki síst í þeim kór sem hér um ræðir,
og einnig vegna áðurnefndra tilmæla kórstjórans, sem höfðu
ofangreind áhrif á höfundinn til að skrá hugrenningar sínar.
Hér kemur óðurinn til tenórsins, eins og hann var fluttur
við ofangreindar aðstæður. Þessi óður átti sinn tíma, en
tímalaus fegurð raddarinnar, sem fær næturgalann til að
heimsækja háls-, nef- og eyrnalækni, verður ekki með
auðveldum hætti færð í letur, en þess var freistað, og hver,
nema innvígður tenór gæti mögulega tekið að sér slíkt
hlutverk?
 |
| Úr veitingahúsi Avseniks (Arsesniks) sem fjallað er nokkuð um í textanum. |
Líf og starf tenórsins
Fyrri hluti
Ákvað að skella mér í kórinn aftur eftir nokkurt hlé. Hafði heyrt að til stæði að setja kúrsinn á þriðju Evrópuferðina, ekki að það hefði minnstu áhrif á ákvörðunina. Hitaði upp með því að taka aðventuna og jólin og komst að því að silfurtær tenórröddin hafði í engu misst fegurðina og leist því bara vel á framhaldið.
Alvaran hófst eftir ármótin og vel leit út með mönnun tenórsins, fimm til að byrja með, stundum fjórir, eða tveir, stundum með lán frá bassanum. Svo hættu tveir og tveir til þrír bættust við og slatti gekk úr skaftinu og slatti bættist við. Sjaldnast nema hluti á æfingu í einu.
Bragi var næstum alltaf.
Með komu vorfuglanna fór fegursta röddin loks að taka á sig þá mynd sem hún er nú komin til útlanda í: óaðfinnanleg — takmarkalausir hetjutaktar sem fá altinn meira að segja til að snúa sér við.
Það gerðist þrátt fyrir þá afburða stöðu sem tenórinn er í nú, að ákveðnar efasemdir gerðu vart við sig; að sjálfstraustið tók eilitla dýfu niður á við. Þó það skipti svo sem engu máli nú, er ekki nema sanngjarnt að geta þessa, þó ekki sé nema til þess að sýna fram á hvernig ástsælir tenórarnir standa af sér hvaða áföll sem upp á kunna að koma. Ætli það hafi ekki haft eitthvað með fyrirbærið raddbeitingu að gera. Fannst í rauninni ekkert að henni fyrr en kannski í raddþjálfun í Brattholti.
Hvernig getur raddþjálfun átt sér stað í Brattholti?
 |
Diddú
mynd: Kristinn Ingvarsson |
Dívan Diddú — sópran — sýndi tenór og bassa hvernig skyldi beita röddinni. Hljóðið skyldi myndað með ákveðnum hætti á ákveðnum stað — með einhverjum öðrum hætti og á einhverjum öðrum stað en venja hafði skapast um. Áratuga raddbeiting, sem hafði gert sitt gagn svo lengi sem raun bar vitni, var samkvæmt þessu fyrir bí. Þindin skyldi með einhverjum hætti koma til skjalanna. Hún varð grundvallaratriði í beitingu hinnar tæru tenórraddar — átti erfitt með að tengja hana við hljóðmyndun hinna óæðri spendýra — það er engin samsvörun við gelt eða baul.
Þannig er tenórröddin bara hreint ekki.
Það kann að gilda annað um bassann. Gerði þó ítrekaðar tilraunir til að virkja þindina, en það er líklegast með hana eins og magavöðvana; við langvarandi notkunarleysi slappast hún — ekki nema von að 15 mínútna raddþjálfun skili ekki því sem af stað er lagt með. Nokkrir mánuðir í World Class gætu kannski lagfært þetta — ekki 15 mínútur með sópran, nema þá tímabundið, ef ekki þarf að hugsa neitt annað á meðan, en svo einfalt er líf tenórsins bara ekki.
Til að gera íðilfögrum tónum sem tónskáld og útsetjarar veraldarinnar hafa skrifað handa þessari fögru rödd, fullnægjandi skil, þarf alvöru tenór að hugsa um fjölmargt á sama tíma. Hér skal hið helsta nefnt.
Hugsum okkur eitthvert dæmigert tónverk —já, gerum það.
Tenórinn þarf að hafa til reiðu nóturnar og textann, hann þarf einnig að vita hvenær hann á að syngja og hvenær ekki, hvort hann á að sleppa úr orði hér eða þar, hvort hann á syngja í A-dúr eða B-moll, sterkt eða veikt, angurvært, ástúðlega eða hetjulega, einn eða með hinum röddunum, sína rödd eða laglínuna. Bara þetta er nægilegt starf, en ofan á þetta bætist að kórstjórinn gerir stöðuga kröfu um að tenórinn fylgist með því hvernig hann hreyfir hendurnar, fingurna, augun, munninn, já, jafnvel hvernig dansspor hann tekur.
Svo á tenórinn líka að brosa, jafnvel í dramatískustu kirkjukantötum!
Þá ber þess að geta að tenórinn þarf að forðast af fremsta megni að verða fyrir truflun frá öðrum röddum. Það er sjaldan að bassinn nær að yfirgnæfa neitt, bæði vegna þess að hann er að dóla á tónum sem eru jafnvel fyrir neðan tónsvið sem tenórlegt eyra nær að nema (það þarf þá heyrnartæki bassans til) og einnig vegna þess að hann er ekkert mikið fyrir að trana sér fram — þetta var fremur jákvæð athugasemd um bassann. Það má sama segja um bassann og aðrar raddir, nema sópran (en fjöldinn er slíkur að 4-5 stelpur til eða frá breyta litlu), að fjöldinn hefur verið afar óstöðugur og það hefur meira að segja orðið liðhlaup yfir til tenórsins, sem viðkomandi óhjákvæmilega líta á sem skref upp á við. Hvað bassinn, sem eftir er, hugsar við slíkar aðstæður, er erfitt að segja til um; bassinn er ekki mikið fyrir að tjá tilfinningar sínar opinskátt; hann ræðir frekar heyskaparhorfur eða huldar vættir; hvorttveggja umræðuefni sem kalla ekki mjög á tilfinningalega tjáningu.
Og tekur í nefið.
Altinn er dálítið óreglulegur þegar um er að ræða truflun, sem hann getur valdið tenórnum. Það fer dálítið eftir mætingu og þá er ekki sama hverja eða hverjar vantar. Að öllu jöfnu má segja að altinn sé millistigið milli bassa og sóprans að þessu leyti. Altinn á stöðugt í innri baráttu um hvað hann er, eða stendur fyrir; hluti altsins telur sig vera með stelpunum, skýtur inn orði og orði í fundahöld sópransins og reynir að gera sig gildandi að því er varðar gagnrýni á ýmis mál sem skipta eða skipta ekki máli, hinn hluti altsins dregur frekar dám að tenórnum og freistar þess að ná yfirvegun hans og jafnaðargeði, en skortir að öllu jöfnu til þess þá dýpt sem tenórnum er svo eðlislæg.
Altinum finnst gaman að syngja röddina sína, þó tenórnum reynist erfitt að átta sig á ástæðum þess. Þetta birtist fyrst og fremst í því að þegar altinn og sópraninn eiga að syngja eitthvert sálmaversið (sem tenórinn og bassinn gera auðvitað einraddað, í þessi fáu skipti sem þeir fá að spreyta sig á slíku, eins og kórstjórinn lagði upp með), þá vill altinn alltaf syngja sína rödd, kannski vegna þess að við þær aðstæður er líklegast að í þeim heyrist. Það skal þó ekki fullyrt hér að svo sé, því altinn getur verið óútreiknanlegur, ekki bara í fjölda heldur einnig í viðhorfum til lífsins og tilverunnar. Það er mikilvægt fyrir framtíð altsins að hann taki þá afdráttarlausu afstöðu til lífsins að hann sé kona, ekki stelpa.
Mestri truflun getur tenórinn orðið fyrir frá sópraninum. Stelpnafjöldinn er með ólíkindum á stundum, og nægir einn sér til að gera auknar kröfur til einbeitingar. Hann er á stundum slíkur að tenórinn verður að gefa eftir stóran hluta af æfingasvæði sínu. Þetta gerir hann auðvitað af fúsum og frjálsum vilja, svo riddaralegur sem hann nú er.
Hún er ennfremur eðlileg, ástleitni sópransins þegar tenórinn er annars vegar, og söguleg, en jafnframt truflandi þegar málið snýst um einbeitingu í söng fremur en opinskátt daður. Hæfileikar sópransins liggja á öðrum sviðum en annarra radda. Hann getur einbeitt sér að flóknum tónverkum á sama tíma og hann ræðir sín á milli um síðustu óléttuna eða framhjáhaldið, eða skoðar nýjustu myndir frá fyrirheitna landinu.
Vissulega veldur þetta kórstjóranum umtalsverðu hugarangri á stundum, en honum er á vissan hátt vorkunn, verandi beintengdur inn í þessa hástemmdu rödd og getandi þar af leiðandi ekki beitt sér sem skyldi í málinu nema eiga á hættu tiltal síðar.
Þess má ennfremur geta í framhjáhlaupi, að það er einmitt hinn mikli fjöldi sóprana sem hefur átt þátt í að efla með tenórnum hið mikla sjálfstraust, sem er honum svo nauðsynlegt. Þetta gerist í þau skipti sem kórstjórinn sér ástæðu til að fara þess á leit við 4 manna tenórinn að hann dragi úr raddstyrk til að yfirgnæfa ekki 20 stelpna sópraninn. Þetta segir tenórnum margt, og yljar honum um hjartarætur.
Hér hefur verið gerð nokkur grein fyrir því hverjar aðstæður tenórsins eru og þá um leið skýrt með afgerandi hætti hversvegna þindarnotkun, sem viðbótar álag í vinnu hans, hefur ef til vill ekki komið jafn sterkt inn og þörf hefði verið á.
Síðari hluti
Þegar setið er í langferðabíl einhversstaðar í Suður Evrópu er einhvern veginn erfitt að stilla sig inn á atvik, hugsanir og tilfmningar með uppruna norðarlega í Atlantshafinu. Þetta getur tenórinn þó gert og fer létt með það, í það minnsta að því er varðar innri málefni hinnar ægifögru raddar.
 |
| Bragi Þorsteinsson |
Vatnsleysubóndinn, Bragi (Bragi Þorsteinsson), hefur, að því er sagt hefur verið, sungið tregafullan, barmafullan og seiðandi tenórinn í 40 ár samfleytt, og þá alltaf fyrst og fremst til að halda sér við fyrir réttasöng í september ár hvert. Hann ber öll merki hins þrautþjálfaða tenórs og hefur því ekkert þurft að hugsa um það sem flestir þurfa að sinna í tengslum við æfingar: raða nótum, læra texta, horfa á stjórnanda og því um líkt. Hann reyndar minnist þess á stundum þegar hann sat einn með sjálfum sér og velti því fyrir sér hvenær hann ætti að drífa sig í að raða nótunum sínum. Hann reyndar gerði það aldrei, en það var ekki vegna þess að hann gæti það ekki, ó nei. Honum hefur bara alltaf fundist að það væri svo vel æft og rækilega að hann þyrfti ekki á röðuðum nótum að halda.
Það mun svo hafa verið einhver tenóraðdáandi, sem hlýtur að hafa haft einhverjar efasemdir um að hið sjálfsörugga yfirbragð Braga væri raunverulegt, sem tók sig til gerði þetta allt fyrir hann í lokin. Greina mátti ákveðinn létti í framgöngu Braga þegar hann fann nótnapakkann, en aldrei hefur hann fengist til að viðurkenna að hann hafi raunverulega þurft á þessu að halda.
 |
| Þorleifur Sívertsen |
Tolli (Þorleifur Sívertsen) átti lengi vel í braski með vaktirnar, og mætti því stopult á köflum, en æfði bara því betur heima. Það er nú svo að tenórinn verður að vinna með æfingunum. Þá kom pípan að góðum notum. Það er einnig alkunna að tenórröddin nýtur sín best í fremur þunnu lofti og því allar æfingar auðveldari — færri þættir sem þarf að taka með í reikninginn til að ná hinum eina sanna tón. Því skellti Tolli sér til fjalla nú undir lok æfingatímabilsins til að hnýta endahnútinn á þrotlausar æfingar undanfarinna mánaða. Tenórinn væntir mikils af framgöngu hans á næstu dögum.
 |
| Jóhann I Stefánsson |
Jói Mikki (Jóhann I. Stefánsson), annar vorfuglanna, var ekki fyrr kominn yfir frá bassanum en hann varð fárveikur í fjallgöngu á Borgarfirði eystra (svona var einhver útgáfa sögunnar). Það má velta því fyrir sér hvort umskiptin hafi átt einhvern þátt í veikindunum og þá vegna þess að honum hafi orðið um og ó að takast á við svo átakamikið verkefni sem tenórinn er.
Það varð fljótlega ljóst, að Jói Mikki á líka að spila á trompet. Hann söng og spilaði á afmælistónleikum og Skálholtshátíð og notaði þar útfrymi úr sjálfum sér til að leysa verkið af hendi. Skemmst er frá því að segja að hann glansaði í gegnum tónleikana, enda eindreginn tenór að upplagi; hefur helst kvartað yfir að hæstu tónarnir væru óþarflega fáir í þeim verkum sem tenórinn þarf að takast á við. Fyrrgreint útfrymi verður ekki til staðar í Slóveníu, eftir því sem tenórinn gerir ráð fyrir. Eðalröddin er öllum venjulegum manninum nægilegt verkefni, en að syngja tenórinn í Hallelujah kórnum og spila á trompet um leið hlýtur að teljast ofurmannlegt og bíða tenórarnir spenntir eftir því að sjá Jóa Mikka leysa það verkefni. Tútútu Hallelúja — það fer í sögubækur tenórradda veraldar takist honum ætlunarverkið.
 |
| Hermann G Jónsson |
Hinn vorfuglinn (Hermann G. Jónsson) mun eiga uppruna á sviði dægurtónlistar, sem er þekkt af því, einmitt, að skemma hin viðkvæmari blæbrigði sem einkenna tenórinn svo mjög. Það var því með ákveðnum fyrirvara sem tenórinn tók við þessum nýja liðsmanni af gróðursnauðri suðurströndinni (sannarlega ekki von til að þar færi hinn sanni fjallatenór — eins og sá sem gjarna má heyra í réttum). Fyrsta aðkoma hins nýja tenórs að verkefninu einkenndist af ákveðinni varfærni, sem verður að skrifa á hið eðlislæga lítillæti hins sanna tenórs. Eftir nokkrar súkkulaðirúsínur altsins og rjómakökur sópransins fann hann þó fljótlega að hann var á réttum stað og eftir það urðu eftirtektarverð umskipti á strandarpiltinum. Það þarf ekki að orðlengja það að Hemmi reyndist ekki hafa verið söngvari dægurhljómsveitar á yngri árum, í það minnsta ekki þannig að skaðleg áhrif hafí haft á kliðmjúka, og klingjandi tenórröddina. Hann er með stóra svarta möppu í þessari ferð og ætlar sér stóra hluti.
 |
| Sveinn Svavarsson |
Sveinn Össur er beggja blands. Hann hóf aðkomu sína á bassneskum tónum, en hann hlýtur að hafa átt erfitt með að finna sig þar, því áður en við var litið hafði hann gengið til liðs við röddina einu, sönnu. Ekki hafa komið fram með afgerandi hætti ástæður þessara umskipta hjá drengnum, en tenórinn er, að vanda, ekki í vandræðum með að skýra þær fremur en annað í þessari veröld. Flauelsmjúkur dans tenórsins upp og niður fram og aftur til hliðar og til baka á tónstiganum, er hverjum þeim sem á annað borð hefur genetíska tenóríska tendensa í sér, fullnægjandi skýring í sjálfu sér.
Sveinn Össur (Sveinn Svavarsson) er þó með einhverjum óskýranlegum hætti tregafullur í aðkomu sinn að tenórnum. Hann hefur heyrst taka undir með bassanum í hléum tenórsins, eins og til að halda sér við fyrir endurkomu þangað síðar meir, sem verður að skýrast með einhverri undarlegri þrá eftir vindi. Það verður þó ekki af Sveini Össuri tekið að hann er óðum að samsama sig sönnum tenórsanda og hefur meira að segja smám saman verið að nálgast, ekki bara hina sönnu tenórísku framgöngu heldur einnig fysíska útgeislun og útlit hinna sönnu tenóra, félaga hans.
 |
| Kjartan Jóhannsson |
Huldumaðurinn,- sjá „þeim var ég verst er ég unni mest" -
(Kjartan Jóhannsson) sem hefur það eftirsóknarverða hlutverk að skreyta hina blæbrigðaríku unaðsrödd, að svo miklu leyti sem slíkt er hægt, sækir kraft sinn til sjávarguðsins sjálfs. Það reyndi vissulega nokkuð á þolrif eðaltenóranna hversu mjög hann sótti kraft sinn í faðm Ægis, en þeir efast í engu um það að sjávarilmurinn og seiðandi dans dætra sjávarguðsins muni skila sér með eftirminnilegum hætti í tónverkum eins og „Úr útsæ rísa Íslandsfjöll" eða „fráhneppt að ofan".
Þá er aðeins einn ofurmennanna ótalinn og verður ótalinn áfram, enda óþarfi að fjölyrða um fádæma afgerandi, eðlislæga nálgun hans að hlutverki sínu. Nú ætti öllum þeim, sem nú sitja hér orðlausir af aðdáun á röddinni einu sönnu, að vera ljóst að ekkert, ekkert kemst í hálfkvisti þau forréttindi sem þátttaka í þessari unaðsrödd er. Það er fáum lagið að vera liðtækir innan vébanda hennar, og þáttur hennar í flutningi úr tónbókmenntum heimsins verður aldrei ofmetinn.
Uppgjör — viðbætir
Það sem hér fylgir má líta á sem nokkurs konar uppgjör tenórsins, eða allavega hluta hans, við þá ferð Skálholtskórsins, sem farin var suður til Adríahafsins í upphafi ágústmánaðar árið 2003, og sem var að hefjast þegar frásögnin sem hér hefur farið á undan, var flutt í loftkældri fólksflutningabifreið á tveim hæðum, í faðmi Alpanna. Hér er engan veginn um að ræða neina ferðasögu heldur bara einhverskonar myndbrot, sem leiftra fyrir hugskotssjónum höfundar jafnóðum og hann lemur á lyklaborðið.
Pling — áningarstaður í einhverju landi á milli Þýskalands og Slóveníu — líklegast bara í Þýskalandi, því þetta var fyrsti áningarstaðurinn. Morgunverðarhádegisverður með geitungaívafi við hraðbraut.
Óendanlega vel til fundið hjá forsvarsmönnum kórsins og þegið með þökkum. Brennandi sólin ekki komin í hádegisstað, en hitinn þó slíkur að eldsúrar gúrkur og geitungar náðu ekki að dreifa huganum frá steikjandi hitamollunni.
Pling — annar áningarstaður í öðru landi nokkru síðar. Sögusagnir um að hitinn væri orðinn 40°C. Sannfærður um að ef tenór hefði reynt að pissa hefði vökvinn gufað upp áður en hann næði jörð, samanber þetta með að pissa í 40° gaddi og klakasúla á að myndast allt frá...... jæja förum ekki nánar út í það mál. Ekki svo að menn þyrftu mikið að losa sig við úrgangsefni eftir hefðbundnum leiðum í þessari ferð, nema helst í kvöldsiglingum og næturævintýrum.
Hvort um slíkt var að ræða í hótellyftunni, sem gafst upp um miðja nótt vegna þess að kílóatalningin (600 kg hámark) klikkaði eitthvað, eða þá lyftugestir voru að hugsa um eitthvað annað en telja, t.d. að flýta sér upp á herbergi til að sinna því kalli náttúrunnar, sem að ofan greinir, veit höfundur ekki. Hann telur þó líldegt að svo hafi getað verið, en jafnframt, að ef svo hefur verið, þá hafi heilastöðvar viðkomandi verið meira uppteknar af möguleikum á björgun úr lífsháska, en frumstæðum þörfum af þessu tagi.
Hreyfingar voru strax orðnar hægar í hitasvækjunni og reyndist svo verða alla ferðina, sem birtist ekki síst í því, að áætlanir um brottför stóðust aldrei af þessum sökum, ekki heldur eftir þá áningu sem hér um ræðir. Það verður þó að geta þess, enda mikilvægt að halda því til haga sem er í lagi, að stór hluti tenórsins stóð sig óaðfinnanlega þegar kom að öllu því sem að stundvísi lýtur.
Pling — tónleikar hjá Ausenik, Avsenik eða bara Arsenik, sem einstaka illa þenkjandi kórfélagar nefndu svo í hálfkæringi.
Tenórinn á afar erfitt með að líta á sig sem aukanúmer, eins og öllum ætti að vera ljóst sem hafa kynnt sér það sem hér hefur verið skráð. Þó aðrar raddir hafi eflaust, í misskildu lítillæti sínu, álitið það heiður að fá að syngja í pásu hjá hljómsveit sem spilaði „Hvíta máva" allt kvöldið, þá var tenórinn misjafnlega ánægður með það. Kór með sjálfsvirðingu lætur ekki bjóða sér það að ferðast í 4 klukkutíma í þröngri flugvél, 6 klukkutíma í tveggja hæða rútu og síðan aftur þrjá tíma í tveggja hæða rútu til að syngja í 10 mínútur í þrumum og eldingum, í pásu hjá hljómsveit sem spilar bara „Hvíta máva" fyrir austurríska pílagríma, gleypandi í sig snitzel með frönskum og haldandi ekki vatni yfir, og getandi ekki hætt að tala um það, hvað Arsenik sé frábær.
Höfundur óskar að geta þess, að það sem sagt var hér að ofan endurspeglar ekki endilega skoðanir hans á ofangreindum tónleikum. Hann er einungis að draga saman á einn stað, orð sem féllu í ýmsu samhengi þegar kórfélagar voru að gera upp upplifun sína eftir tónleikana.
Það er hinsvegar skoðun höfundar, að það sem skapar hughrif sem gleymast ekki og hægt er að rifja upp árum saman og hafa gaman af aftur og aftur, er þess virði að upplifa það.
Tenórinn er það víðsýnn að hann áttar sig á því að það er ómetanleg reynsla, ekki aðeins að fá tækifæri til að flytja nokkrar perlur íslenskra tónbókmennta fyrir hóp fólks, sem brosir smástund í kampinn þegar tilkynnt er að nú muni íslenskur kirkjukór flytja nokkur lög, og heldur síðan áfram að borða snitzelið sitt og tala saman, heldur ekki síður að fá tækifæri til að syngja „Hvíta máva" aftur og aftur við undirleik hljómsveitar, sem vissi alveg hvað hún var að gera - ekki síst ef nóg var af „schnapps", sem borðfélögunum þótti ekkert góður.
Í þessu sambandi er rétt að gera sér í hugarlund viðbrögð okkar við svipaðar aðstæður. Við, í pílagrímsferð, sem við vorum búin að safna fyrir mánuðum saman, til að eyða einu kvöldi með Hljómsveit Bjarna frá Geysi og njóta góðs af sviðum og súrsuðum hrútspungum, þegar tilkynnt er að nú muni kirkjukór frá Azóreyjum flytja nokkur lög. Myndum við ekki glotta út í annað?
-Myndi sópraninn ekki halda áfram að ræða sjálfsstjórnarnámskeiðið, sem kvenfélagið er að fara að bjóða upp á, um leið og hann renndi einu auga úr sviðahausnum með sjálfskeiðungnum sínum?
-Myndi bassinn ekki halda áfram að ræða fyrningar á heyi, slökkva á heyrnartækinu og taka í nefið, eftir að hafa, án þess að blikna, sporðrennt 2 sneiðum af súrsuðum hrútspungum?
-Myndi altinn ekki, í ljósi nýfenginnar reynslu, halda áfram að fjalla um helstu aðferðir við framreiðslu á íslenskum sérréttum um leið og hann rifi í sig, súrsaða magála eða lundabagga?
-Myndi tenórinn ekki átta sig strax á mikilvægi alþjóðlegra strauma menningar og lista og hlusta af athygli, eftir að hafa lagt snyrtilega frá sér hnífapörin, sem hann var að borða flatkökurnar með hangikjötinu og rófustöppunni með?
Hætt er nú við.
Þótt einhverjir kórfélagar hafi ekki alveg kunnað að höndla reynsluna hjá Ausenik af mikilli karlmennsku, þá verður það sama ekki sagt um dívuna Diddú. Hún flutti söngdagskrá sem samanstóð af helstu perlum söngbókmenntanna og virtist í byrjum ekki ná fullkomlega sambandi við snitzel-snæðandi, Ausenik-umræðandi salinn.
Hún var nú ekki að láta það á sig fá.
Sveiflaði sér í síðkjólnum niður af meters háu sviðinu í miðri aríu og dillaði sér milli borða, horfandi girndaraugum á snitzelið, náandi augnsambandi við áköfustu Ausenik aðdáendurna og hafandi fullkominn sigur á umhverfi sínu. Dúndur frammistaða, sem jafnvel tenórinn hefði verið fullsæmdur af.
Það er þá kannski eitthvað til í þessu með þindina þegar allt kemur til alls.
Það var líka þarna sem firna öflugur undirleikari og óskeikull fararstjóri á heimleiðinni, hann Kári (Kári Þormar), var talinn hafa farið langt fram úr fyrri afrekum sínum á tónlistarsviðinu.
Hver var svo að tala um að það hafi ekki verið gaman hjá Arsenik?
Pling — Áning eftir Ausenik — næturlíf — almenningssalerni við hraðbrautina — þrumur og eldingar -kór sem ekki hafði fengið að syngja út, og þurfti að létta á sér.
Þar sem höfundur er ábyrgur tenór sinnti hann því nauðsynlegasta og hvarf því næst til sætis síns. Slíkt framferði reyndist ekki „IN" við þessar aðstæður, því þarna voru flutt öll lögin sem ekki komust að hjá Arsenik. Náttúruöflin sáu um fagnaðarlætin. Ábyrgðarfullur tenórinn, maður á miðjum aldri, og vandur að virðingu sinni, ákvað, þegar honum fannst nógu langt gengið í söngnum, að leggja sitt af mörkum til að leiða kórfólk til sætis í tveggja hæða farkostinum.
Það næsta sem gerðist var það, að farartækið ók úr hlaði, tenórlaust.
Sú mynd, sem við tók var ekki fögur eða til eftirbreytni. Sárasaklaus tenórinn, á miðjum aldri og vandur að virðingu sinni, hlaupandi frá almenningssalerni í myrkri Slóveníu, fyrir utan að það voru eldingaleiftur á himni, á eftir tveggja hæða rútu út í nóttina.
Aðrir, sekir, urðu að vísu að gera þetta líka, en ekki hugsaði tenórinn hlýtt til þýska bílstjórans sem kunni að segja „FEITA KELLING".
Pling — Brúará í kringum verslunarmannahelgi. Fimm ára mannskæðri styrjöld er lokið með skiptingu landa. Fólksflutningabifreið með kirkjukór frá Azóreyjum á leiðinni að skoða náttúruperlur Biskupstungna, kemur að brúnni. Grímsnesmegin kemur grímsneskur landamæravörður með alvæpni um borð og gaumgæfir vegabréf kórfélaga. Við hinn enda brúarinnar bíður biskupstungskur landamæravörður með alvæpni, tilbúinn í hvað sem er.
Þetta leiftraði um hugann þegar kom að landamærastöð milli Slóveníu og Króatíu. Þarna var ekki einu sinni brú, bara svona venjulegur vegur yfir tún. Línan hafði verið dregin og vopnuðum vörðum komið fyrir. Ekki meira um það.
Pling — Asnaskapur í Króatíu eftir siglingu meðfram nektarnýlendu Króata.
Það getur verið að altinn og sópraninn hafi vitað af þessari nektarnýlendu þarna, en tenórinn hafði ekki hugmynd um hana og gat því ekki undirbúið sig með fullnægjandi hætti.
 |
Frá búgarðinum 2018 (mynd tekin ófrjálsri hendi
af síðu Sigrúnar frá Engi) |
Í 500 metra fjarlægð frá ströndinni þarf hjálpartæki til að njóta náttúrufegurðarinnar til fullnustu. Það gekk því miður ekki upp og því var það, að kórfélagar einbeittu sér að annarri afþreyingu við undirleik einhvers, sem í upphafi ferðar var talinn vera óbreyttur harmónikkuleikari á lélegum launum, en reyndist síðar vera rikur óðalseigandi í botnlausri ferðamannaútgerð.
Hann tók miklu ástfóstri við það sem íslenskt var og stefndi lengi dags í að brot af landinu bláa yrði þarna eftir, sem annar tveggja eigenda óðalsins. Hvort þetta brot hefði tekið að sér harmonikkuleikinn, vínræktina eða matargerðina, mun enginn nokkurn tíma fá að vita, nema þá að eitthvað hafi gerst fleira sem tenórarnir fengu ekki að vita af. Það hefur nú svosem gerst fyrr að þeim sé haldið frá upplýsingum eða upplýsingum frá þeim, algerlega óverðskuldað.
Pling — spegilslétt Adríahafið, sigling í sjóræningjaskipi í ljósaskiptunum. Tenórar eru nú að öllu jöfnu ekki mikið fyrir að bera tilfinningar sínar á torg. Það rekur ekki oft á fjörur þær aðstæður sem kalla fram í þeim rómatískan streng. Þessi strengur er þarna, og þegar vélargnýrinn loksins þagnar, við þær aðstæður sem að ofan er lýst, verður ekki við neitt ráðið.
Höfundur kemst að þeirri niðurstöðu hér og nú að orðaforði hans nái ekki að lýsa því sem þarna átti sér stað, meira að segja þótt hann sé af röddinni ljúfu, blíðu.
Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir til að endurvekja þessa upplifun síðar í ferðinni, náðist hún ekki og verður örugglega bið á að hún skjóti upp kollinum aftur. Það er kannski eins með hana og hinn ógleymanlega og seiðmagnaða flutning á Lífi og starfi tenórs hér fyrir ofan.
Töfraleiftur lýsa stundum upp dauflegt hugskot mannskepnunnar, svona rétt eins og eldingaleiftrin hjá Arsenik.
Svo er það búið og verður ekki endurtekið. Það kemur aftur seinna af sjálfu sér. Punktur.
Pling — Fjárrekstur í neðanjarðarhelli í skítakulda.
Tenórar eru nú ekki mikið fyrir að barma sér, en eftir langa og ítarlega umhugsun ætlar þessi að gera það nú og vonar bara að það skaði ekki orðspor raddarinnar helgu til frambúðar.
Það er auðvitað skiljanlegt, að slík karlmenni sem tenórar eru, ákveði að láta lönd og leið ráðleggingar um að hylja sólsteiktan líkamann þegar halda skal í iður jarðar í brunandi lest, ekki síst ef sá klæðnaður sem í boði var, varð að teljast fremur ókarlmannlegur nema fyrir munka.
Þessi tenór er ekki munkur og hélt nú að létt verk yrði það og löðurmannlegt að skjótast niður í helli og upp aftur á svitastorknum stuttermabol í stuttbuxum einum fata. Hann var svo sem spurður að því ítrekað á leiðinni um þennan töfraheim náttúrannar hvort honum væri ekki kalt, en þverneitaði auðvitað jafnharðan, þó svo hann einbeitti sér svo að því að koma í veg fyrir tannaglamur, sem einhver gæti heyrt, að hann var næstum búinn að villast inn í tælenska hópinn, eða ítalska hópinn, eða brasilíska hópinn.
Litadýrðin og ótrúlegur fjölbreytileikinn í þessari ólýsanlegu neðanjarðaveröld fór næstum því fyrir ofan garð og neðan, og ekki er ólíklegt að þessi tenór hefði orðið til þarna niðri, ef hann hefði bara getað numið staðar einhvers staðar á leiðinni. Það lá við að hann öfundaði eðlukvikindið sem lifði ljóslaust og matarlaust í þessu hellaumhverfi og hafði það bara gott.
--------------------
Til að forðast hugsanlegar ásakanir um léttúð og ábyrgðarleysi í efni því sem hér hefur verið borið fram vill höfundur segja þetta:
Það er hægt að klæða hvað sem er í hvaða búning sem er. Ef allt gengur vel að öllum líður vel þá skapast tækifæri til að færa atburði og umhverfi lítið eitt í stílinn, jafnvel svo að það verði óþekkjanlegt, og það er bara allt í lagi.
Ferð þessi öll, fyrir utan náttúrulega ýmislegt sem var að, og hægt væri að tíunda fjálglega, var einstaklega vel heppnuð og skipuleggjendum, fararstjóra, kórstjóra, einsöngvara og undirleikurum til hins mesta sóma.
Tenórar ferðarinnar fóru langt fram úr væntingum, sem þó voru feikilegar fyrir, en það sem kom hvað mest á óvart var, hvað margir eru í rauninni tenórar inni við beinið.
