Ljóst og létt gleymdist

Ein er sú lagterta, sem mér finnst bera af öðrum slíkum. Móðir mín bakaði hana alltaf og í bækur hjá okkur er hún komin frá Selfossbúandi systur. Engin lagkaka sem ég hef nokkurntíma bragðað kemst í hálfkvisti við þessa og því hef ég, undanfarin ár, verið að þróa með mér hæfnina til að vera sjálfbjarga við bakstur á henni.
Í dag kveikti ég á ofninum (200°C) og hóf mælingar á efni í þessa eðalsúkkulaðilagtertu.

Uppskriftin er svona:

                                      hálf uppskrift

225 gr. sykur                168 gr.

200 gr. smjörlíki          100 gr

400 gr. hveiti                200 gr

100 gr kakó                  50 gr.

4 egg                             2 egg

1 tsk. natron                  1/2 tsk.

2 tsk. vanilla                 1 tsk

1 tsk. kanill                  1/2 tsk

1 tsk. allrahanda           1/2 tsk

1 1/2 bolli mjólk.          3/4  bolli

Ég hef ávallt talið við hæfi að baka heila uppskrift, en fD hefur ávallt haldið því fram, að hálf uppskrift væri alveg nóg, enda væri ekki æskilegt að innbyrða mikið af svona góðgæti, svona miðað við allt og allt. Niðurstaðan nú, sem fyrr, var auðvitað að ég mældi í hálfa uppskrift (sem er varla upp í nös á ketti).
Ég mældi þannig, að ég byrjaði bara efst og skellti í hrærivélarskálina. Mælingar gengu vel. Í skálina fóru sykur, ekki smjörlíki, hveiti, kakó, ekki egg, natron, ekki vanilla, kanill, allrahanda og ekki mjólk.

Nú spyr ég:
Hversvegna í fjáranum er ekki hægt að raða efnum í svona uppskriftir í rétta röð?

Þetta er er rétt töð:

225 gr. sykur                168 gr.

200 gr. smjörlíki          100 gr

4 egg                             2 egg

400 gr. hveiti                200 gr

100 gr kakó                  50 gr.

1 tsk. natron                  1/2 tsk.

1 tsk. kanill                  1/2 tsk

1 tsk. allrahanda           1/2 tsk

2 tsk. vanilla                 1 tsk

1 1/2 bolli mjólk.          3/4  bolli

Það er vegna þessarar ótrúlega ruglingslegu uppröðunar á efnum í þessa fínu tertu, sem ég áttaði mig of seint á því, að ég hafi sett sykur og hveiti saman í skál. Þar með gat ekki orðið af þessu sem alltaf á að gera: að hræra saman sykur, egg og smjörlíki þar til það verður LJÓST OG LÉTT. 

Ég var sannarlega búinn að læra um þetta grundvallaratriði í kökubakstri, og það fyrir allmörgum árum. Í þetta sinn bara hreinlega gufaði þessi þekking úr höfðinu á mér einni örskotsstund, með þeim afleiðingum, að ég hafði ekkert nema smjörlíkið og eggin til að hræra ljóst og létt.

Hvað átti ég að gera við þessar aðstæður?

Ég hefði getað byrjað frá grunni, en þá leið kaus ég að fara ekki.
Ég hefði getað reynt að aðskilja sykurinn frá hinum þurrefnunum, en það hefði getað reynst tafsamt verk.
Ég ákvað því að taka áhættuna af því að freista þess að hræra eggin og smjörlíkið bara ljóst og létt og sjá hvað kæmi út úr því.

Það kom reyndar ekkert gott út úr því þar sem þessi tvö efni vildu bara ekki blandast og skipti þá engu mál hve lengi eða á hve miklum hraða ég hrærði. Þegar ég var búinn, án árangurs að freista þess að blanda saman eggjunum og smjörlíkinu í korter, tók ég á það ráð að skella smá sykri út í skálina og þá varð þessi blanda strax örlítið líkari því sem hún átti að vera, en auðvitað var, með þessu kominn meiri sykur í tertuna en uppskrifin gerði ráð fyrir.

Þegar mér fannst nóg hrært, skellti ég öllum þurrefnunum út í ásamt mjólkinni og hrærði þetta allt saman. Þar sem ég hafði nokkrar áhyggjur af því hvernig þetta færi allt saman, gleymdi ég að setja vanilludropana út í og bragðið mun leiða í ljós hvoert það breytti einhverju.

Það sem tók við gekk áfallalaust: deila deiginu á tvær plötur, áður en þeim var skellt í ofninn, þar sem þær voru í 6-7 mínútur, að ráði fD, sem kvað lengri tíma mundu leiða til þess að tertan yrði hörð.

Svo var bakstrinum sturtað á smjörpappír, sem ég hafði stráð sykri á (líka að ráði fD). Þetta var tveggja manna verk og þarna kom berlega í ljós hve ótrúlega samstíga við hjónakornin erum, allavega þegar um er að ræða að hvolfa bakkelsi á smjörpappír með sykri á.

Nú, svo var bara að bíða þar til botnarnir kólnuðu, svo hægt yrði að sameina þá, þannig áð úr yrðu fjögur lög.

Kremið er svona samsett:
250 gr smjörlíki              125 gr
500 gr. flórsykur              250 gr
4 eggjarauður                   2
2 tsk. vanilla                     1  
(kannski rétt að hafa þær tvær til að vinna upp á móti teskeiðinni sem gleymdist í deigið)

Við kremgerðina er eiginlega bara eitt sem vafðist aðeins fyrir mér, en það var að aðskilja rauðuna frá hvítunni í eggjunum.  Ég leitaði á Youtube og auðvitað var þar að finna lausnina.
Ég tók, sem sagt, jútúbleiðina að þetta og fékk mér plastflösku, sogaði eggjarauðurnar upp og skellti síðan í skál með öðru efni.
Ég fékk ekki góðar viðtökur við þeirri humynd minni að bæta upp vanilludropaskortinn í kökunni með því að setja bara meira í kremið, svo ég gerði það að sjálfsögðu ekki.

Kremið fór á, vandlega skornum botnunum komið fyrir þannig að úr varð fjögurra laga terta,  sem ég tími varla að fá mér af, þar sem það er svo lítið af henni.

Bara að ég hefði gert heila uppskrift...........

Að opna brú

MYNDIR FRÁ FORMLEGRI OPNUN HVÍTÁRBRÚAR OG TENDRUN LJÓSA Á NÝRRI LJÓSAKEÐJU.

Ég held að ég sé að komast niður á jörðina eftir afskaplega skemmtilegan dag í gær. Það spratt fram í kolli hugmynd einhventíma í sumar, vissulega frekar óútfærð og það var vandséð hvernig unnt yrði að útfæra hana.

Þessi hugmund átti samt aðdraganda sem nær talsvert fram yfir síðustu jól, þegar Jakob Narfi Hjaltason hafði forgöngu um að kveikt yrði á brúarljósunum á Hvítárbrúnni, eins og gert hafði verið frá 1998.

Hann vann að þessu máli þegar ljóst var orðið að sveitarfélagið drægi sig út úr því.  Fjöldi fólks hér í kringum brúna tók undir að mikilvægt væri að tryggja að ljósakeðja væri á brúarstrengjunum í svartasta skammdeginu, bæði til fegurðarauka og vegna umferðaröryggis.  Sjálfsprottin söfnun fór fram og inn á reikning komu á annað hundrað þúsnd krónur. Það var kveikt á keðjunni, en hún var orðin talsvert löskuð, enda búin að hanga uppi allt árið, árum saman. 

Þarna strengdu menn þess heit að fyrir komandi jól skyldi unnið að endurnýjun keðjunnar.

Jakob fór síðan á stað í haust og pantaði nýja keðju á annan væng brúarinnar, en okkur þótti líklegt að unnt yrði að safna fyrir honum, í það minnsta.

Þá fór boltinn að rúlla.

Ég hafði eitthvað farið að taka saman efni um brúna fyrir Litla Bergþór og áttaði mig á að  nú í desember yrðu 60 ár liðin frá því brúin var opnuð fyrir umferð. Guðmundur á Iðu hafði einhverntíma orð á því, að líklega hefði brúin aldrei verið vígð. Þetta fékk ég síðan staðfest hjá Vegagerðinni og úr dagblöðum frá þessum tíma, en þar var bara sagt frá því, að brúin hefði verið opnuð fyrir umferð þann 12. desember.

Upp úr þessu fór að komast talsvert meiri þungi í hugmyndirnar um brúarljósin. Þar kom við sögu hugmyndin frá því í sumar, um að efna til afmælishátíðar. Elinborg á Iðu kom inn í þessa sjálfskipuðu nefnd og það varð úr að við hófum að safna fé svo unnt yrði að kaupa nýja ljósakeðju með sparneytnum perum. Áætlaður kostnaður við þetta verkefni var kr. 700.000. 

Við sömdum texta sem sendur varð á öll sveitarfélög í uppsveitum, öll kvenfélög og Lionsklúbba. Auk þess sóttum við um styrk til Uppbyggingarsjóðs Suðurlands, en hann er á vegum SASS og við höfum fegnið tilkynningu um að þaðan fáum við kr. 300.000 til verkefnisins. Kvenfélag Biskupstungna styrkti ljósakeðjukaupin um 200.000, og Lionsklúbburinn Geysir og Vegagerðin um 100.000. Fjölmargir aðrir, félög, fyrirtæki og einstaklingar, hafa styrkt eða lofað að styrkja þetta verkefni í smáu og stóru.  

Það varð fljótt ljóst og fjármagn vegna nýju keðjunnar yrði tryggt.

Brúarhátíðin

Ég mun síðar greina frá ýmsu því sem gerðist síðan í aðdragandanum að hátíðinni sem við héldum í gær. Þar er margt sem rétt er að halda til haga og mér koma fyrst í huga tvö jákvæð orð: ósérhlífni og jákvæðni, þegar mér verður hugsað til þess fjölda fólks hér í nágrenninu sem lagði sitt af mörkum í stóru og smáu. Það er nefnilega svo, að þó lagt sé af stað með litla hugmynd, þá getur verið snúin sú leið sem lýkur með því að hún raungerist. Ótrúlegustu þættir verða á veginum sem maður áttar sig ekki á í fyrstu, en sem nauðsynlegt er að taka með í reikninginn. Það gekk svo langt að við veltum fyrir okkur hvort ekki væri rétt að hafa slökkvitæki við höndina ef Ásta og Guðmundur skyldu nú kveikja í sér í miðjum gjörningi. Þá veltum við því fyrir okkur hvor mögulega væri rétt að leggja stórum bílum þvert á veginn beggja vegna brúarinnar, ef einhver brjálæðingur skyldi fá þá hugmynd að fremja hryðjuverk.  Sannarlega hugsuðum við margt. 

Gjörningur - formleg opnun - tendrun brúarljósa

Kl. 16.00 í gær lokuðum við á umferð um brúna og bjuggum til eitt stykki hátíð. Þá hafði fólk streymt að og þegar upp var staðið reyndust vera á svæðinu ríflega 200 manns.

Þarna hafði ég það hlutverk að ávarpa gesti og gera lítillega grein fyrir málinu og hvað þarna myndi nú fara fram.  Mér heyrðist á fD að þarna hefði ég gerst heldur langorður, að fólk í kringum hana hefði verið farið að stappa og berja sér af kulda. Mér fannst þetta hinsvegar nauðsynlegur inngangur að því sem á eftir færi.

Af þessu tilefni læt ég punktana mína fylgja hér:

Velkomin 

Praktísk mál:
Leyfa börnum að standa fremst eftir því sem við verður komið og þið viljið. Það tengist lítillega því sem við ætlum að gera hér á eftir.
Neyðarakstur - rýma

Þrennskonar tilefni
1. 60 ára afmæli brúarinnar, 12. desember 1957.
2. Kveikja á nýrri ljósakeðju, en við höfum safnað styrkjum til kaupa á henni og notið mikillar velvildar. Við munum gera nánari grein fyrir því síðar.
3. Brúin var aldrei opnuð formlega, eins og jafnan er gert þegar mikil mannvirki eru tekin í notkun. Árstíminn þótti ekki henta til þess arna.
Ætlum að gera það nú, 60 árum síðar með okkar hætti. Betra er seint en aldrei. Aðdragandinn að því öllu saman er orðin ein 70 ár. Árið 1947 fæddist Ásta dóttir Guðnýjar Pálsdóttur og Skúla Magnússonar í Hveratúni í Laugarási. Hún hefur búið í Laugarási síðan, lengst af á Sólveigarstöðum.
Þetta sama ár, 1947 fæddist Guðmundur sonur Margrétar Guðmundsdóttur og Ingólfs Jóhannssonar á Iðu, Vörðufellsmegin við ána. Hann hefur átt heima á Iðu allar götur síðan.
Fyrstu 10 ár ævinnar undu þau brúarlaus hvort á sínum bakkanum.
Haustið 1957 fór Ásta úr Laugarási ásamt frænku sinni með ferjubáti yfir ána til að tína ber í Vörðufelli. Að lokinni tínslunni héldu þær heim, en þá var búið að leggja tvöfalda 8 tommu planka yfir ána. Reynslan af því að verða með þeim fyrstu til að ganga yfir ána brenndi sig í huga Ástu.
Brúin var eiginlega tilbúin, þegar Guðmundur, ásamt félaga sínum var eitt sinn að sniglast við brúarendann Iðumegin. Umferð hafði ekki verið hleypt á brúna og henni lokað með trégrindum. Þar sem þeir voru þarna eitthvað að bjástra kom bifreið aðvífandi. Út stökk maður, fjarlægði hindrunina, stökk aftur upp í bílinn áður en honum var ekið yfir lokaða brúna. Félögunum tveim líkaði þetta illa og komu grindunum kirfilega fyrir á sínum stað aftur.
Þau eru nú hér stödd nú, Ásta, Laugarásmegin og Guðmundur Iðumegin. Þau ætla hér á eftir að opna brúna formlega, á táknrænan hátt, eftir að hún hefur þjónað okkur í 60 ár.
Þau munu einnig taka þátt í athöfninni, Kristján Valur Ingólfsson, með töluðu máli, og Unnur Malín Sigurðardóttir, í tónum.
Gjöriði svo vel.

Mér finnst þetta hreint ekki of langt. Hvað finnst þér?

Þarna tók við gjörningurinn, sem reyndist verða í sem stærstum dráttum eins og upp hafði verið lagt með. Það var NA gola eða kaldi sem varð til þess að ekki gekk fullkomlega að tendra eld á kyndlunum 32 sem hafði verið komið fyrir á brúarhandriðunum. Það gekk samt allt eftir.   Kristján Valur og Unnur Malín léðu atriðinu afar hátíðlegan blæ með sinni framgöngu. Fagfólk fram í fingurgóma.  

Þegar Ásta og Guðmundur höfðu kveikt á öllum kyndlunum og Kristján Valur  lauk sínu máli með tilvitnun í fyrstu Mósebók: "Verði ljós - og það varð ljós" tendraði Jakob ljósin í nýju brúarkeðjunni.

Þessu næst var þeim sem erfa skulu land, börnunum boði að ganga fyrst inn á brúna og umvefja Guðmund og Ástu, sem þau gerðu af röggsemi. 

Þegar gestir höfðu notið ljósakiptanna litla stund yfir ísilögðu stórfljótinu, fengu 32 þeirra kyndla í hendur, sem þeir síðan báru í blysför í Dýragarðinn í Slakka, þar sem hópsins beið ýmislegt gott í kroppinn.  Því mun ég gera betur grein fyrir síðar, en vil sérstaklega geta einstaks velvilja og hjálpsemi þeirra sem reka Slakka. Maður á einhvern veginn ekki alveg von á því í nútímanum að fá afnot af svona aðstöðu bara si svona.  Ofan á það buðu þau gestum kakó, kaffi og smákökur eins og hver vildi.  Gunnur, Matthías og Helgi eru fólk að mínu skapi.

Sannarlega er líka mikilvægt að geta þess, að fjölmargir lögðu til góðgæti af ýmsu tagi í svokallað "Pálínuboð".  

Ég var talsvert stoltur af samfélaginu okkar í Skálholtssókn eftir gærdaginn og held að á reynslunni frá í gær munum við geta byggt eitthvað skemmtilegt til framtíðar.

Meira um einstaka þætti síðar.

  

Gunnlaugur

Árið 1964 hvarf  Bragi Steingrímsson, héraðsdýralæknir, úr embætti vegna sjúkdóms.  Sá sem tók við af honum var Gunnlaugur Skúlason, frá Bræðratungu. Hann flutti ásamt eiginkonu sinni Renötu Vilhjálmsdóttur, (f. Pandrick) í dýralæknisbústaðinn í Launrétt 1 í Laugarási. Gunnlaugur var þá rétt um þrítugt, nýkominn frá námi í Þýskalandi og Renata 6 árum yngri.
Í Launrétt bjuggu þau í tæp 20 ár, og ólu upp börnin sín fimm, Barböru, Helgu, Elínu, Skúla Tómas og Hákon Pál. Í húsið sem þau byggðu í Brekkugerði í Laugarási fluttu þau 1983.  Læknisstofan var áfram í Launrétt í einhver ár áður en Gunnlaugur flutti hana í kjallarann í Brekkugerði.
Dýralækningar stundaði Gunnlaugur til ársins 2011 og 2015 fluttu hjónin á Selfoss.

Gunnlaugur lést 19. nóvember og er jarðsettur í dag í Bræðratungu.

Ég verð nú að viðurkenna, að helst minnist ég þess að Gunnlaugur hafi orðið á vegi mínum, eða ég á hans, þar sem hann var að fara í eða koma úr vitjun á Pajero jeppanum, eða þegar við mættum þeim hjónakornum á förnum vegi í heilsbótargöngum síðustu árin þeirra í Laugarási. Ég held að hann hafi ekki verið neitt sérstakt félagsmálatröll, en á móti var hann bara því meiri dýralæknir. Annasamt embættið kallaði á krafta hans og þá var vísast ekki alltaf spurningin um hvort innan væri eða utan dagvinnutíma.  Ætli mér sé ekki óhætt að halda því fram að skilin milli einkalífs og starfs Gunnlaugs hafi verði harla óljós, lengi vel.

Ég sá Gunnlaug alltaf sem fremur hæglátan mann, sem fannst ekkert nauðsynlegt að hafa hátt skoðanir sína á mönnum eða málefnum. Hann gekk af fagmennsku að þeim verkum sem hann þurfti að sinna, vel sjóaður í því sem starf hans snérist um. Enn er brennt í huga mér þegar ég, fyrir einhverjum áratugum, varð vitni að því, af einhverjum ástæðum, þegar Gunnlaugur gelti fola uppi á hæð (Laugarásmál). Þar voru viðhöfð fumlaus vinnubrögð, en á sama tíma, að því er mér virtist, ákveðið kæruleysi og tilfinningaleysi, þá væntanlega þess sem vissi nákvæmlega hvað hann var að gera, enda geldingar líklega eitt algengasta verk dýralæknisins.  Ég var auðvitað sjálfur að sjá svona aðfarir í fyrsta sinn, og engan veginn fær um að líta aðgerðina hlutlausum augum.

mynd frá Kaju

Þó ekki hafi Gunnlaugur verið að kafi í félagsmálum, hér innan sveitar, í það minnsta, að ég held, átti hann það til að sýna á sér  hliðar sem hann bar ekki endilega daglega á borð. Hann var auðvitað mikill húmoristi og tók sjálfan sig ekki of alvarlega og var til í sprell, ekki þar sem fólks hamaðist eða hafði hátt, heldur þar sem lúmskur húmorinn og glettnin fékk að njóta sín. Við fengum, til dæmis, að njóta þessa þáttar í fari Gunnlaugs í skemmtiatriðum á þorrablóti Skálholtssóknar.



Brotthvarf Gunnlaugs af því leiksviði sem lífið er, er enn ein áminningin um að árin líða, Hópurinn á myndinni hér fyrir ofan grisjast smám saman, en þannig er það bara. Við eigum öll okkar tíma á sviðinu, hlutverkin okkar eru af ólíkum toga og við fáum mislangan tíma.

Laugarásbúi hefur kvatt, en sýningin heldur áfram með Renötu, börnum, tengdabörnum og barnabörnum. Þeim óska ég alls hins besta.


Á myndinni Aftari röð f.v. Sigríður Guttormsdóttir, Karital Óskarsdóttir, Georg Franzson, Brynja Ragnarsdóttir, Þóra Júlíusdóttir, Páll M. Skúlason, Elinborg Sigurðardóttir, Jens P. Jóhannsson. Fremri röð: Gunnlaugur Skúlason, Jónína Jónsdóttir, Fríður Pétursdóttir, Matthildur Róbertsdóttir, Guðmundur Ingólfsson. Ballerínurnar eru Jakob Hjaltason og Gústaf Sæland.

Austur verður vestur og öfugt

Sjá roðann í austri, hann brýtur sér braut.

Fram, bræður, það dagar nú senn. 

Þeir hæða vorn rétt til að rísa frá þraut, 

vorn rétt til að lifa eins og menn. 

Þeir skammta okkur frelsi, þeir skammta okkur brauð. 

Hvað skóp þeirra drottnandi auð? 

Á herðar oss ok fyrir völdum var lagt, 

það ok hefur lamað vort fjör. 

En vér erum fjöldinn, því sé það nú sagt: 

Vér sverium að rétta vor kjör! 

Og vaknið nú bræður til varnar í nauð. 

— Vor vinna, hún skóp þeirra auð. 

Til grunna skal bráðlega hrynja sú höll, 

sem hrófaði upp gullkálfsins þý. 

Nú hönd þína, bróðir, því heimssagan öll 

skal héðan af byrja sem ný. 

Vér vöknum í eining til varnar í nauð, 

og vinnan skal gefa okkur brauð.

Þorsteinn Gíslaon

Já, það var þá. 

Nú er þetta með öðrum hætti og við öll meira og minna laus við einhverjar pælingar um byltingu gegn arðræningjunum. Það má segja að við séum orðin allmiklu hlýðnari, eða dofnari, eða bara sinnulausari. Ekki kann ég að fullyrða neitt um það.

Það var hinsvegar alls ekki þetta sem ég ætlaði að tjá mig um á þessum ágæta degi, þetta bara kom upp í hugann.

Að undanförnu hef ég þurft að velta dálítið fyrir mér Hvítárbrúnni hjá Iðu, sem sjá má á myndinni hér fyrir ofan. Í því samhengi hafa áttir komið við sögu og þá aðallega austur og vestur.

Þannig er, að brúarstöplarnir voru reistir með tveggja ára millibili, sá fyrri var byggður 1953 á austurbakka Hvítár, en samt er hann sá vestari, svo undarlegt sem það kann að hljóma. 1955 var eystri stöpullinn síðan byggður upp á vestari bakka árinnar.

Auðvitað er ástæða þessa einföld og hana má sjá á myndinni hér fyrir neðan.

Hvítá heldur utan um Laugarás á þrjá vegu, en þess fjórða gætir sjálfur biskupsstóllinn í Skálholti.

Getum við verið betur í sveit sett?

Það held ég ekki.

Glöggir lesendur/skoðendur taka eflaust efti nafninu sem Hvítá ber hjá félaga Google. Það má velta fyrir sér hve langt verður í að Laugarás teljist standa við Ölfusá og brúin fái þar með nafnið "Ölfusárbrú hjá Iðu".

Saman í þessu

Það er verið að reyna að berja saman ríkisstjórnarnefnu, sem er svo sem gott og blessað. Sumir brjálaðir yfir því eins og venja er til. Aðrir bara sáttir og svo allir þeir sem gæti ekki verið meira sama.
Á meðan þetta stendur yfir undirbúum við hér í neðsta hluta Biskupstungna að minnast þess, með pompi og prakt, að innan nokkurra vikna verða liðin 60 ár frá því Hvítárbrúin, sem tengir byggðina vestan og austan árinnar. Hér væri margt með öðrum hætti ef þessi brú hefði ekki komið til.

Við ætlum að taka í notkun nýja ljósakeðju, sem næstu árin mun lýsa vegfarendum leið í mesta skammdeginu, minna okkur á jólahátíðina og skreyta þetta fagra mannvirki sem brúin óneitanlega er.
Ljósakeðja af þessu tagi kostar sitt. Við hófum söfnun sem hefur gengið framar vonum og við erum afskaplega þakklát þeim sem hafa lagt sitt til, hvort sem það er í smáu eða stóru. Án þeirra hefði þetta ekki orðið.
Þeirra verður getið og þeim þakkað betur þegar upp verður staðið.

Það er venjan, þegar mikil mannvirki eru tekin í notkun, að til eru kallaðir forystumenn og stjórar af ýmsu tagi til að klippa á borða, ýta á takka, nú eða gefa skipun um formlega opnun viðkomandi mannvirkis.
Þetta fórst fyrir þegar Hvítárbrúin var opnuð þann 12. desember 1957.
Úr því verður bætt nú.
Það verður enginn borði klipptur, það verður ekki ýtt á neinn takka, það verður ekki gefin nein skipun. Það verður miklu magnaðra en allt það sem fólki hefur áður dottið í hug við svipuð tækifæri.

Nú vinna íbúar í Skálholtssókn, frá Spóastöðum í norðri að Helgastöðum og Eiríksbakka í suðri, að undirbúningi fyrir formlega opnun brúarinnar, tendrun brúarljósanna og sextíu ára afmælið.
Margir leggja hart að sér til þess að gera þessa hátíð okkar sem skemmtilegasta og eftirminnilegasta. Ekki endilega óskaplega hátíðlega, enda ætlum við að freista þess að hafa þetta allt fremur lágstemmt, en bara því afslappaðra og skemmtilegra.

Það er ekki  markmið okkar að freista fjöldans til að vera viðstaddan, heldur fyrst og fremst þá sem búa eða einhverntíma hafa búið í grennd við og notið góðs af þjónustu brúarinnar, þá sem hafa styrkt kaupin á ljóskeðjunni og aðra þá sem áhuga kunna að hafa á brúnni og okkur.
Það eru allir velkomnir, en við munum ekki auglýsa þessa samkomu með neinum áberandi hætti í fjölmiðlum, svona fyrirfram. Þetta blogg mitt tel ég ekki vera fjölmiðil, nema kannski þegar ég ýti á einhverja takka sem tengjast........ já, ekki fara lengra þangað.

Ekki get ég látið hjá líða, úr því ég er að fjalla um Hvítárbrúna, en nefna að að í blaðinu okkar hér í Tungunum, Litla Bergþór, sem á að koma út fyrir hátíðahöldin, er síðari hluti samantektar minnar á aðdragandanum að, og byggingu þessarar miklu brúar.  Ég hika ekki við að misnota hér aðstöðu mína, og hvetja áhugafólk um brúna og bara lífið í Biskupstungum almennt í fortíð og nútíð, að verða sér úti um áskrift að þessu merka riti.  Það er létt verk: þarf bara að senda tölvupóst á netfangið lbergthor@gmail.com, með nafni, kennitölu og heimilisfangi.




Ég þakka mínum sæla fyrir það að vera nú kominn á eftirlaun, því sjaldan hefur verið í eins mörg horn að líta og nú og einstaklega ánægjulegt að hafa tækifæri til að taka þátt í svo gefandi iðju eins og hér er um að ræða.

Afstæður aldur

Þegar ég byrjaði að taka saman efni um Hvítárbrú hjá Iðu eða Iðubrúna, sem hún hefur verið kölluð svona í daglegu tali, átti ég ekkert sérstaklega von á að finna á lífi einhverja sem þar störfuðu síðustu árin áður en brúin var fullbyggð.  Það eru nú, eins og margir vita, sextíu ár síðan hún var opnuð fyrir umferð, sem þýðir að þeir sem þar störfuðu eru nú sextíu árum eldri en þeir voru þá.
Ég hafði einhvernveginn ímyndað mér að það hefðu nú aðallega verið karlar á aldrinum frá 25 og upp úr, sem byggðu þetta mikla mannvirki, sem myndi þýða, að ef einhverjir væru á lífi væru þeir nú, að minnsta kosti 85 ára og mögulega farnir að missa eitthvað úr, svona eins og gengur.

Síðla sumars fékk ég ábendingu um fyrrverandi brúarvinnumann, sem einmitt hafði unnið við brúarsmíðina á þessum tíma.  Hann reyndist vera 74 ára og var því 14 ára þegar hann tók þátt í þessu verki með sínum hætti. Hann var nokkurskonar léttadrengur og ég á eftir að fá að vita meira um það, en þarna er um að ræða afskaplega hressan mann, sem hefur reynst vera meira en til í að aðstoða mig við að rifja upp þann eftirminnilega tíma í lífi hans sem þarna var um að ræða.
Í gegnum hann náði ég síðan sambandi við annan, sem hafði verið fullgildur starfsmaður, og var rúmlega tvítugur á þessum tíma. Það þýðir að hann er skriðinn yfir  áttrætt; kominn á níræðisaldur.
Mér varð hugsað til þess hvernig ég leit fólk á þeim aldri þegar ég var talsvert yngri en nú. Raunar held ég að hver maður geti ímyndað sér hver ímynd fólks var í huga þeirra á yngri árum.

Svo hitti ég þennan mann og svei mér ef ég varð ekki nokkuð undrandi. Það var fjarri því að á honum væru einhver ellimerki. Ég hefði alveg trúað því ef einhver hefði sagt hann vera um sjötugt. Hjá þessum hef ég fengið gagnlegar upplýsingar um myndefni sem ég fékk frá Vegagerð ríkisins og sem mun birtast í seinni umfjöllun minni í Litla Bergþór í byrjun desember. Það sem meira er þá stefnir í að framhald verði á, þar sem þessir karlar hafa frá ýmsu að segja frá brúarbyggingunni sem ég hlakka til að umbreyta í ritaðan texta.

Þetta var fyrri hluti

Hvítárbrú hjá Iðu eða Iðubrú?

Hvítárbrú hjá Iðu, heitir brúin formlega, sem verður búin að þjóna okkur í uppsveitum í sextíu ár, í desember.  Hún hefur yfirleitt, manna á meðal verið kölluð Iðubrúin, sem hefur haft það í för með sér, að þeir sem ekki vita betur, halda að áin heiti Iða. "Hvernig er veiðin í Iðunni?" spyrja menn.

Vandamálið með Hvítárbrúarnafnið er augljóslega það, að það er önnur Hvítá, sú í Borgarfirði. með brú hjá Ferjukoti sem var byggð 1928.  Ekki bætir svo úr skák, að fyrir nokkrum árum var byggð önnur brú á Hvítá, sú sem er hjá Bræðratungu.
Eftir stendur, að brúin okkar hér í neðsta hluta Biskupstungna er ekki yfir ána Iðu, eins nafnið Iðubrú gefur til kynna, heldur yfir Hvítá. Þar með hef ég ákveðið fyrir mig að reyna að venja mig af því að kalla hana Iðubrúna og byrja að kalla hana Hvítárbrú hjá Iðu. Eða brúna á Hvítá hjá Iðu.  Sannarlega ekki eins þjált og Iðubrú, en réttara.

Yf'rum

Það flugu ótal hugsanir í gegnum höfuðið á mér, þar sem við fD fikruðum okkur í fljúgandi hálku niður heimkeyrsluna í Kvistholt, niður á veg og síðan út í "búð" eða "Pólland", eða "sjoppu", fyrir nokkrum dögum.
Voru þetta ef til vill mistök af minni hálfu?
Var þetta í rauninni eitthvað sem ég var tilbúinn í?
Varð þetta mögulega viðurkenning á að nú væri ég að nálgast endastöðina?
Mátti líta á þetta sem uppgjöf, fyrir einhverju sem ég ætti að berjast gegn, af alefli?
Var ég að lúta, með þessu, einhverju ósýnilegu ægivaldi, sem enginn fær umflúið, en allir geta barist gegn svo lengi sem kraftar leyfa?
Hvaða heimur var þetta sem ég var þarna að ganga inn í?
Sem betur fer var ég nægilega upptekinn við að reyna að standa í fæturna í hálkunni til að láta þessar hugsanir mínar ekki ná yfirhöndinni, nægilega ákveðinn í að finna, í samráði við fD, auðvitað, öruggustu blettina til að stíga niður fæti á.

Andlit
Svo renndi hópferðabifreiðin inn á planið við búðina. Í gegnum glerið mátti greina grátt hár, eða ekkert, eða litað, jafnvel einstaka derhúfu og þar fyrir neðan andlit sem voru alvarleg eða glottandi, eða brosandi, eða hlutlaus.
Fremstu sætin voru þegar setin og því þurftum við fD að feta okkur inn eftir allri bifreiðinni, framhjá öllum þessum andlitum. Andlitum sem hafa fylgt okkur alla tíð, andlitum sem voru alveg ný fyrir okkur, andlitum sem voru rúnum rist, eða slétt, eða eitthvað þar á milli.
Á leiðinni inn úr gekk á með: Blessaður! Blessuð!, Komdu sæll!, Komdu sæl!, Komiði sæl!, Sæll!, Sæl!, Góðan daginn!, en ekkert Hæ!.
Þessum kveðjum fylgdu bros, nú eða lítilsháttar glott. Þau voru glaðleg, þreytuleg eða bara ...leg.

Vorum við örugglega á réttum stað?
Hópferðabifreiðin lagði af stað, svona rétt eins og væntingar stóðu til, leið sem við höfðum svo sem farið ótal sinnum áður: niður að vegamótunum hjá Reykjum á Skeiðum, þar til hægri, framhjá Brautarholti, niður á Skeiðavegamót þar sem beygt var til vinstri í áttina í Rangárþing.  Það var spjallað á leiðinni. Það var enginn upptekinn við snjallsímann sinn (ég smá, reyndar), það var enginn með í eyrunum, þeir sem ekki voru að spjalla, fylgdust með umhverfinu fyrir utan; umhverfi sem þeir þekktu svo vel. Höfðu farið þarna um þúsund sinnum áður.

Ull
Í Rangárþingi ytra var skoðuð ullarvinnsla og fjárhúsin á bænum. Ullin var snert, vélarnar skoðaðar, pælt í framleiðsluvörunum. Þarna var ekki aðeins unnið úr ull af sauðfé, heldur einnig geitum og hundum.   Fólkið var upprifið, áhugasamt, hlutlaust eða alveg sama, svona eins og alltaf er. Það var sagt frá og það var hlustað og talað um pljónaskap, peysur, fjölda gramma í dokku, rúning, aðbúnað sauðfjár, tækni við að fóðra féð, kuldann í fjárhúsunum, þvott, þurrkun, vinnslu, þæfingu, spuna og allt hitt sem tengja má við ullarvinnslu og sem ég kann ekki að orða.

Leiðsögn
Svo var hópferðabifreiðin ræst á ný, farþegarnir voru kannski heldur lengur að koma sér fyrir en í skólaferðalögum æskunnar, en hver þurfti svo sem að flýta sér?
Það kom leiðsögumaður til skjalanna þegar þarna var komið og meðan bifreiðin flutti hópinn enn austar fræddi hann farþegana um ýmislegt sem sjá mátti til hægri og vinstri, rifjaði upp ófærð og snjóakistur og girðingavinnu, sagði frá hrossaræktarmiðstöðvum, kjúklingabúum, sumarhúsum frægra, aflögðum sláturhúsum, óbrúuðum ám og fjöllunum að baki Heklu, sem Tungnamenn fá ekki séð.

Hvolsvöllur
Leiðin lá á Hvolsvöll í Eldfjallamiðstöðina Lava Centre, en svo virðist sem fólkið hafi ekki spjallað nægilega lengi um ullina, ullarvinnsluna, sauðféð, hundabandið, eða vélbúnaðinn, eða skoðað nægilega lengi það sem hægt var að skoða, því þörf reyndist á að drepa slatta af tíma áður en innreiðin í miðstöðina gæti hafist.  Það varð úr að leiðsögumaðurinn ákvað að taka hring um Hvolsvöll, sem reyndar var ekki hans heimabær og hann kvaðst sjaldan koma þangað. Þetta varð til þess að hóferðabifreiðin endaði í blindgötu, sem auðvitað var bara ágætt, því okkur bauðst þar að líta tækjabúnað sem sveitarfélagið hafði komið upp fyrir fólk til að æfa sig á, utandyra. Allt fór vel og með ágætum, þegar upp var staðið.

Ja, þessi Eldfjallamiðstöð!
Endurgert, gróið hraun, timburklætt, tölvutæknimusteri. Tími til að ná áttum, dást að glænýrri glæsibyggingunni áður en sest var niður til að gapa yfir dásemdum íslenskrar náttúru á kvikmyndatjaldi, áður en gengið var inn í heim eldfjalla, hrauna, jarðskjálfta í tölvugerðum, litríkum töfraheimi. Stunur, andköf, undur, bros, leikaraskapur, íhugun, hugsanir. Ævintýraveröld.

Etið og drekkið
Eftir eldfjallaævintýrið þurfti að ná sér niður. Við blöstu hilluraðir af drykkjarföngum og leið flestra lá að þeim hlutanum þar sem hægt að að fá prósent. Fá prósent eða mörg. Köld eða stofuheit. Það var sest niður og farið yfir daginn áður en fólkinu var boðið að velja sér af hlaðborði sem var 20 metra langt. Fremst súpan, sem ekki reyndist nú flókin. Málið vandaðist þegar koma að aðalréttinum. Þar sem ekki sást á milli endanna tók maður allt of mikið á diskinn til að byrja með til að geta með góðu móti komið öllu yrir á honum við lok leiðarinnar. Svo var eftir að gera þessu öllu skil og það var annar handleggur. Þessi gengdarlausi gleypigangur Vesturlandabúans. Hugur reikaði, örskamma stund, suður til Bíafra æskunnar, en síðan var tekið til við að koma kræsingunum á sinn stað, með aðstoð viðeigandi drykkjarfanga. Það tókst, en hreint ekkert umfram það. Þá var eftirrétturinn eftir. Hann fór á sinn stað, þó ekki sé nú hægt að halda því fram að líkaminn hafi beinlínis kallað á hann.

Heim
Hópferðabifreiðin beið í þolinmæði eftir því að koma þessu fólki til síns heima. Leiðsögumaður sagði sögur af hinu og þessu, sem fyrir augu hefði átt að bera, en bar ekki, þar sem aldimmt var orðið. Hann fylgdi með þar til Þjórsá tilkynnti að Árnesþing tæki við.
Það er ekki sagt frá þessari ferð frekar.

Ferðin þessi
Ferðalangar: 34-35, úr Biskupstungum að mestu.
Leiðsögumaður í Rangárþingi: Olgeir Engilbertsson, Nefsholti í Holta- og Landssveit
Gestgjafi: Kvenfélag Biskupstungna, en kvenfélagið bauð íbúum í þessa ferð og hana skipulögðu Elinborg Sigurðardóttir og Elín Siggeirsdóttir.
Ullarvinnslan: UPPSPUNI á bænum  Lækjartúni þar sem húsráðendur eru Hulda Brynjólfsdóttir og Tyrfingur Sveinsson.
Eldfjallamiðstöðin: Upplýsingar um hana.

-------------------------------

Hvernig er það svo að fara yf'rum?

Ég er svona markatilfelli. Enn mengaður af áratuga samneyti við unglinga, hef varla náð því að verða eðlilegur miðaldra karl og stekk svo upp í hópferðabifreið með öldungum.
Piff.
Aldur er nú ekkert nema sú slóð sem við öll fetum frá því við komum úr móðurkviði og þar til við hverfurm aftur í móðurkvið.  Jú, sannarlega breytist hugsunarháttur okkar eftir því sem við eldumst, skárra væri það nú. Þar kemur til reynsla og þroski.  Við verðum samt alltaf sama fólkið, þurfum bara að kljást við það að sá hluti okkar sem tjáir aldurinn, er fyrst og fremst sá sem við berum hið ytra. Innrætið heldur sér nokk: stríðnispúkinn, hugsuðurinn, bóndinn, kennarinn, leikarinn, grínistinn.... þetta er allt þarna, allt til enda. Þarf sennilega bara stundum að pota aðeins í það svona við og við.


Ég þakka kvenfélaginu fyrir mig.