35/70 og öfugur karlahringur

Ég held að við Kristinn Kristmundsson höfum verið sem næst jafn lengi viðloðandi Menntaskólann að Laugarvatni. Við lukum þaðan báðir stúdentsprófi og störfuðum síðan báðir þar í ríflega þrjá áratugi. Ég veit ekki um um neinn annan sem hefur snert sögu þessa skóla lengur en við félagarnir. Helsti munurinn á okkur er líklega sá, að hann stýrði skólanum allan sinn starfsferil þar, en ég kom bara að stjórnun hans í eina tvo áratugi. 

Menntaskólinn að Laugarvatni á 70 ára starfsafmæli í dag, sem þýðir að hann er nokkrum mánuðum eldri en ég. Helming þessa starfstíma var ég nemandi eða starfsmaður skólans, sem augljóslega þýðir að innan veggja hans hef ég eytt hálfri ævinni.  Ja, hérna!

Við ML höfum gengið í gegnum ýmislegt saman, bæði súrt og sætt en báðir höfum við staðið af okkur þau brot sem hafa orðið á vegi okkar. Munurinn er sá, að þar sem ég er mannvera, þá á ég markaðan tíma, en starfstími eða líftími skólans á sér engan ramma og ekki efast ég um, að ef vel tekst til við að halda honum á lofti sem æskilegum stað fyrir ungt fólk á mótunarskeiði, á hann framtíð sem framtíðarkynslóðir  munu geta notið. 

Í tilefni dagsins gengum við fD öfugan karlahring, en það fyrirbæri munu víst fáir kannast við og það er ekki nema von.  Þennan hring má sjá, svona næstum því, á meðfylgjandi korti. Karlahópurinn sem gengur þennan hring á hverjum virkum morgni, kallast  "Gönguhópur Hermanns" og ég tók þátt í þessum göngum í einhverja mánuði, en hætti því af ótilgreindum eða óhunnum ástæðum. 

Þar sem við gengum þennan öfuga hring í morgun, mættum við karlahópnum tvisvar og í báðum tilvikum kom afmælishátíðin á Laugarvatni í dag til tals, aðallega í samhengi við væntanlegar veitingar, en síður ræðuhöldin.  Fréttamaðurinn deildi mér mér tilhlökkun og þökkum fyrir að hafa tekist á við þessa morgungöngu, til að geta tekið betur á veitingunum síar í dag.

Hamingjuóskir til alls þess fólks sem fyrr og nú hefur sótt sér menntun og þroska í Menntaskólans að Laugarvatni og einnig þess fólks sem þar hefur fengið að starfa.

Hilmar Einarsson - minning

"Fleiri nýjungar litu dagsins ljós og voru til marks um þá viðleitni stjórnvalda og skólayfirvalda að endurskipuleggja starfsemi menntaskólanna og bæta úr því sem aflaga hafði farið á undanförnum árum. Þegar um haustið 1970 var ráðinn sérstakur starfsmaður til að hafa umsjón með nemendabústöðum, umgengni þar og heimilisháttum. Var það gert á grundvelli nýrra laga um menntaskóla frá sama ári og var meira en tímabært ef tekið er mið af rekstri skólans á undanförnum árum. Nýi starfsmaðurinn var Hilmar Einarsson trésmíðameistari og hafði hann reyndar unnið að byggingu og frágangi heimavistarhúsanna allt frá því fyrsta skóflustungan var tekin.  Annálaritari skólans  þóttist hinsvegar vita allt um það,  til hvers leikurinn var gerður: "Hann á að passa að nemendur drekki ekki brennivín og að þeir gangi vel um húsin". Nú var líka kjörið tækifæri fyrir nemendur, að sýna snyrtimennsku í hvívetna." 

 (Margrét Guðmundsdóttir, Þorleifur Óskarsson: Menntaskólinn að Laugarvatni, forsaga, stofnun og saga til aldarloka. Sögusteinn 2001, bls 193)

Það má kannski segja, að haustið 1970 standi, að vissu leyti, upp úr í sögu Menntaskólans að Laugarvatni og kemur þar þrennt til: Hilmar var ráðinn til að hafa umsjón með heimavistunum, nýr skólameistari, Kristinn Kristmundsson, hóf störf, og ég settist í 1. bekk. Þetta þrennt átti síðan fljótlega eftir að búa til þá sögu sem hér verður frá greint, eftir stuttan inngang.

Ungt fólk á þessum árum var, svona þegar litið er til baka, ekkert sérlega leiðitamt, ef svo má að orði komast. Ekki vil ég segja að það hafi verið uppreisnargjarnt, en allavega vildi það, mögulega umfram aðrar kynslóðir ungs fólks, gjarnan fara sínar eigin leiðir. Mér verður stundum hugsað til þeirrar stöðu sem þeir Kristinn og Hilmar voru búnir að koma sér í með því að taka við rekstri skólans þetta haust. Þarna beið þeirra starf með, eða fyrir, all kraftmikið ungt fólk.

Þetta vor lauk ég námi í Héraðsskólanum, þar sem Benedikt Sigvaldason var skólastjóri. Dvölin í héraðsskólanum var að mörgu leyti eftirminnileg, er hún er ekki umfjöllunarefnið hér, utan að geta þess, að ekki fór hjá því að ég hlakkaði dálítið til þess að komast í hóp menntskælinganna, sem nutu talsvert meira frelsis til ýmissa athafna, en dvölin í héraðsskólanum bauð upp á. 

Hvað um það, þarna héldu þeir Kristinn, 33 ára og Hilmar, þrítugur, inn í haustið og voru búnir að setja upp hvernig þeir hygðust nú halda utan um hópinn sem lagði leið sína á staðinn. Þeir voru búnir að setja upp nokkuð ákveðið kerfi um það hvernig tekið skyldi á málum, ef nemendur vikju af tiltekinni braut siðprýði og ásættanlegrar hegðunar.  Einn hluti áætlunarinnar fólst í því, að Hilmar fékk bók í hendur, þar sem skráð skyldu frávik frá því sem hægt væri að sætta sig við, að því er hegðun varðaði. Þannig var það hugsun þeirra (tel ég), að með bókhaldi af því tagi yrði hægt að kortleggja hvernig landið lægi hverju sinni og bregðast við með fyrirfram ákveðnum hætti við ítekuð brot á þeim reglum sem giltu á heimavistinni.

Það sem fer hér á eftir, skrái ég eftir nokkrar vangaveltur um réttmæti þess að varpa ljósi á gamlar syndir. Hilmar hafði gaman af að rifja upp þessa sögu í heyranda hljóði, eftir að ljóst var orðið að ég, með framgöngu minni á fullorðinsárum, hafði sýnt fram á að ég hafði komist tiltölulega óskaddaður frá þessu öllu saman. Þetta er saga sem hvorugur okkar gleymdi og fyrir mér er hún einkar ljóslifandi. Ég treysti mér til að segja hana frá minni hlið, vegna þess að nú nýt ég eftirlaunaáranna og ekkert getur snert mig lengur þannig að skaða megi.  Vissulega er sumt í þessari sögu ekki alveg skýrt, en það verður að vera svo. Nú er ég einn eftir til frásagnar og frásögn mín er svona:

Haustið 1970 kom ég, ásamt öðrum nýnemum inn í þennan nýja heim, sem heimavist ML var. Vissulega hafði ég þá kynnst heimavistarlífi ágætlega, eftir þrjá vetur á heimavist héraðsskólans í skjóli Benedikts Sigvaldasonar og hans fólks. Ég vissi auðvitað, að um dvölina á vistinni giltu reglur. Ég var einnig kominn á þá skoðun og deildi henni með skólafélögunum, að reglurnar væru þess eðlis, að ef brot á þeim færu "undir radarinn" teldist ekki um raunverulegt brot að ræða. 

Þar sem þessi saga hefst minnir mig að framundan hafi verið Busaball. Við busarnir (nýnemar) sem ekki höfðum aldur til, fengum eldri og reyndari skólafélaga til og kaupa fyrir okkur það sem til þurfti, svo ballið gæti "farið vel fram". Þarna hafði ég gert nauðsynlegar ráðstafanir. Þegar þeir sem tóku að sér að kaupa inn fyrir mig komu síðan úr innkaupaferðinni, þurfti ég að fara út í bílinn til þeirra til að nálgast varninginn. Þarna var um að ræða einskonar uppmjóa vodkaflösku af tiltekinni tegund.  Ég fékk flöskuna í hendur á bílaplaninu fyrir utan NÖS og kom henni fyrir undir úlpunni. Síðan hélt ég glaður í bragði inn í vistina. Þar var herbergið mitt  á efri hæðinni, í þeim hluta sem næstur er skólahúsinu. Það var tveggja manna, hægra megin á ganginum, líklegast fyrsta eða annað herbergi frá snyrtingunum. 

Ég átti ekki von á því að heimavistarhúsbóndinn Hilmar yrði neitt á ferðinni á þeim tíma dags sem þarna var um að ræða og var því mögulega full kærulaus (eða saklaus) í umgengni minni við flöskuna. Það næsta sem ég vissi var, að á móti mér, í anddyrinu þegar ég kom inn, kom Hilmar. Væntanlega með áðurnefnda bók í vasanum og væntanlega þegar farinn að fá lítilsháttar kvíðahnút í magann vegna ballsins sem framundan var.  Auðvitað áttaði hann sig á því, að þarna var ég ekki með allt mitt uppi á borðinu; varð ljóst að ég hafði ólöglegan varning falinn undir úlpunni og gerði mér ljóst hvað það þýddi.  Auðvitað fylltist ég þarna talsverðri skelfingu og sá, á örskotsstund, hvað þetta myndi hafa í för með sér og ég reikna með að Hilmar hafi séð, afar skýrt hvernig mér varð við. 

Við vorum bara þarna tveir í anddyrinu, svo engin voru vitnin. Hilmar sagði þá, að við skyldum koma upp í herbergi og fara þar yfir málið, sem við síðan gerðum. Þar áttum við einhver samskipti, þar sem ég reikna með að ég hafi verið talsvert miður mín, og Hilmar í nokkurri klemmu með stöðuna. Ég sá sennilega fyrir mér viðbrögð móður minnar, þar sem sonurinn kæmi heim með skottið á milli lappanna eftir örskamma dvöl í menntaskóla. Þá er ekki ólíklegt að ég hafi líka séð fyrir mér handónýtt busaball, eða bara ekkert ball.  

Klemma Hilmars fólst hinsvegar í því, annarsvegar, að fyrir framan hann var heldur aumur nýnemi, sem ekki hafði áður sýnt af sér ósæmilega hegðun og, hinsvegar, að í vasnum var bókin, bókin þar sem skráð skyldu öll þau brot sem framin væru og áfengisnotkun á heimavistinni taldist meðal verstu brota. Hann yrði að greina skólameistara frá, sem síðan myndi þurfa að taka afstöðu til sakarefnisins, mögulega þannig, að um brottvikningu úr skóla yrði að ræða, í lengri eða skemmri tíma.  

Eitthvað var málið rætt áfram, en hvaða orð féllu, nákvæmlega, man ég ekki lengur, enda má reikna með að fátt hafi brennt sig fast í minnisstöðvarnar annað en yfirþyrmandi skelfing yfir þeirri stöðu sem ég var þarna kominn í.  Hilmar tjáði mér, eins og honum bar, að hann yrði að gera vodkaflöskuna upptæka og auðvitað átti ég ekki von á öðru, þó líklega hafi ég gert málamyndatilraun til að malda í móinn. 
Augljóslega þurfti að ná einhverri niðurstöðu þarna og hún náðist, með nokkurskonar Salómonsdómi Hilmars: Hann spurði mig hvort ég væri með eitthvert ílát í herberginu og sú var raunin. Þá opnaði hann flöskuna og hellti vænum slurk úr henni, skrúfaði síðan tappann á aftur og tjáði mér að ég gæti vitjað flöskunnar hjá honum þegar skóla lyki vorið eftir og sjálfsagt fylgdu föðurlegar leiðbeiningar um tilgang lífsins og heimavistardvalarinnar, en ekki man ég það. 

Svona lauk þessum eftirminnilegu samskiptum, og úr varð sameiginleg minning okkar Hilmars. Hann skráði brotið í bókina, eins og þeir Kristinn höfðu ákveðið. Ég veit hinsvegar ekki hvort þeir áttu samtal um málið í framhaldinu, en finnst það líklegt, vegna þess, að Hilmar sagði mér síðar, að nafn mitt hefði verið það eina sem rataði í þessa bók. Þetta skráningarkerfi var aflagt eftir þetta, en ekki finnst mér ólíklegt að þeir félagar hafi skemmt sér konunglega í umfjöllun um málið. 

Ég fór svo heim til Hilmars vorið eftir og fékk flöskuna í hendur aftur og reikna með að innihaldið hafi komið í góðar þarfir á einhverju Mánaballi í Aratungu sumarið 1971. 
Bókina geymdi Hilmar hinsvegar, með þessu eina nafni brotamanns og mér finnst nú alveg við hæfi, að ég fái hana í hendur, rúmlega hálfri öld síðar og með henni nokkurskonar "uppreist æru".

Eftir þetta lauk ég mínum fjórum árum í ML og fór að sinna hinu og þessu eins og gengur, en örlögin leiddu mig  aftur á Laugarvatn um miðjan 9. áratuginn og þá í hlutverki kennarans. Það gekk svo sem áfallalaust. Eðlilega áttu börn Hilmars og Lindu leið í gegnum skólann og það leiddi síðan til þess að ég fékk að reyna það, að fortíð manns getur bankað upp á hvenær sem er. Þannig gerðist það, að eitt sinn uppljóstraði eitt barnanna, í heyranda hljóði um atburðinn sem ofanskráð saga lýsir. Þá hafði viðkomandi mögulega verið að gramsa í gömlu dóti frá föður sínum og fundið þar þessa bók, með einu nafni og líklega atvikalýsingu. Ég er ekki frá því að uppljóstrunin hafi frekar komið mér til góða í samskiptum mínum við nemendur. Þau áttuðu sig kannski betur á því að ég var einusinni á þeirra aldri og hafði reynt svipaðar aðstæður og þau voru stundum í sjálf.

Mér finnst þessi saga lýsa Hilmari afar vel. Hann bjó yfir sterkri siðferðiskennd og manngæsku, naut þess ekkert sérstaklega setja öðrum stólinn fyrir dyrnar, en ef það reyndist nauðsynlegt, valdi hann til þess leið sem allir gátu sætt sig við.  

Bæði hann og Linda störfuðu lengi við ML og þeirra beggja minnast þeir nemendur skólans, sem kynntust þeim í störfum þeirra, með mikilli hlýju, því þau voru (og eru) fyrst og fremst gott fólk. Fólk eins og þau er vel til þess fallið að vinna með ungu fólki á mikilvægu þroskaskeiði.

Hilmar lést þann 10. febrúar síðastliðinn. Úför hans var gerð í dag frá Selfosskirkju og hann mun hvíla í Laugarvatnskirkjugarði.

-----------------------

Ef ofangreind frásögn af hálfrar aldar gömlum atburði (frekar en atviki) víkur í einhverju verulegu frá því sem telst satt vera og rétt, þá er engu um að kenna nema einhverri gloppu í minni mínu. Við slíku er víst fátt að gera.

Myndirnar sem birtar eru með þessari grein tók ég við ýmis tækifæri þar sem við Hilmar vorum báðir á ferð og ég með myndavélina, Þarna er um að ræða t.d. Íslendingaslóðir í Kanada, Bayern í Þýskalandi og  Helsinki í Finnlandi og Ísland. 

Vettvangurinn

Aftur til genginna spora

Í gær lá leið mín á Laugarvatn, þar sem ég eyddi næstum 40 vetrum ævi minnar. Mér finnst dálítið merkilegt að hugsa til þess, verð ég að segja. Þetta voru þrír vetur í héraðsskólanum, fjórir í menntaskólanum sem nemandi og 31 ár við þá stofnun sem starfsmaður.  Ég get varla sagt að ég hafi komið í húsnæði menntaskólans frá því ég gekk þaðan út og inn í eftirlaunaárin fyrir þrem til fjórum árum (fer eftir því hvernig er talið). Fyrir því eru aðallega tvær ástæður: annarsvegar vildi ég ekkert vera að trufla starfsemi skólans með einhverri beinni eða óbeinni afskiptasemi og hinsvegar nennti ég eiginlega ekki að keyra þessa leið sem ég hafði ekið tvisvar á dag að vetri í um 30 ár - það var bara komið gott.  En hvað um það.

Það var ágætlega tekið á móti mér og ég gat nánast gengið þar um sali eins ég hefði aldrei farið. Þarna mættu mér gömul andlit og einhver ný. Flest er óbreytt hið ytra, en mig grunar, að hið innra hafi ýmislegt tekið nokkrum stakkaskiptum. Ég hygg, að sögur af mér og fleiri starfsmönnum fortíðar, kryddi frímínútur við og við á kennarastofunni og kalli fram nokkur bros, enda liðinn sá tími þegar kennarar sátu við kennaraborðið, eða skrifuðu á töfluna. Liðinn sá tími, þegar ramminn um nám og kennslu var nánast greyptur í stein - skóli hófst að morgni kl. 08.15 og við tóku 5, 40 mínútna kennslustundir með 10 mínútna frímínútum á milli, til kl. 12.15, þegar nemendur flykktust í matsalinn í hádegisverð. Kl 13.00 hélt skóladagurinn síðan áfram eftir sama kerfi. 

Á kennarastofunni

Það má kannski líkja þessu við það þegar við nutum þess að hafa bara eina útvarpsrás, sem allir hlustuðu á.  Upp er runninn tími föndurvagnsins og risaskjásins, tími vinnustunda, símats og verkefnamiðaðs náms, tími mats og endurmats og innra mats og funda.  Tími óreiðu og agaleysis, eða tími sköpunar og frelsis? Ég veit það ekki, svei mér þá. Allavega öðruvísi tími. Ég verð víst að viðurkenna, að samfélag nútímans kallar á breytt menntakerfi, öðruvísi nálgun. Það er víst ekki lengur mitt að hafa skoðun á því hvort gengið er til góðs þessa götu fram eftir veg.

Það er svo bágt að standa’ í stað, og mönnunum munar
annaðhvurt aftur á bak ellegar nokkuð á leið.
Hvað er þá orðið okkart starf í sex hundruð sumur?
Höfum við gengið til góðs götuna fram eftir veg?

(úr kvæðinu Ísland, eftir Jónas Hallgrímsson) 

Í Baldurshaga

Ég kom á kennarastofuna undir hálf tíu, þegar, samkvæmt því sem venja var, átti að standa yfir kennsla. Þar stóð þá yfir einkynja samræðustund, sem ég gekk inn í, rétt eins og ég hefði aldrei farið neitt. Kaffið beið á könnunni, móttökurnar hlýjar. Þarna voru dansæfingar efst á baugi í spjallinu sem átti sér stað, umfram jafnvel covid19.  Enn, sem svo oft áður fór ég ósjálfrátt að bera saman kennarastofuna 1986 og kennarastofuna nú. Óorðanleg, nánast, er sú breyting sem orðin er á.

Ég var þarna kominn til að inna af hendi lítið verkefni, sem ég vissi nánast ekki nákvæmlega hvert var. Fékk að nýta nýtt og glæsilegt fundarherbergi, sem kallast víst frekar Baldurshagi en Baldursból.  Mér finnst það síðarnefnda lýsa umræddu herbergi betur, reyndar, en það er ekki mitt að hafa skoðun á því.  Þarna inni var allt nýtt: fundarstólar, fundarborð og risaskjár á vegg, sem hægt er að nýta með snertingu, tölvumús eða lyklaborði.

Þarna í Baldurshaga fletti ég í gegnum myndasöfn og leiftur frá liðnum tíma stukku fram, hvert á fætur öðru. Verkefni mitt þarna á Laugarvatni tengdist nefnilega vali á myndum sem síðan eiga að nýtast í tilteknum tilgangi, eða þannig.  Margar voru myndirnar og margar skemmtilegar og vel unnar, enda ....... jæja, förum ekki þangað.

Húsþing

Þar sem ég sat við þetta verkefni var bjöllunni hringt 2x3 sinnum, sem hefur, svo lengi sem elstu menn muna þýtt að kallað er á húsþing. Húsþing er vettvangur sem skólameistari notar til að fara yfir ýmis mál við nemendur, oftast í upplýsingaskyni og til hvatningar á einhverjum sviðum. Ég lét húsþingið ekki framhjá mér fara, þó það sem fjallað var þar um, komi mér ekkert við.

Skólameistari á skaflinum

Þarna hefur skólameistari stillt sér upp frá því skólahúsið var tekið í notkun, en það sér ekki enn á tröppunni.  Stundum hefur honum verið mikið niðri fyrir, stundum verið kátur og glettinn, stundum ávítandi og stundum spekingslegur, allt eftir tilefninu hverju sinni.

Ekki varð ég var við nemendur á þessum degi, utan einn eða tvo sem sátu í sófa og nokkra sem gengu framhjá Baldurshaga og inn í herbergi við hliðina, sennilega til að vinna að einhverju verkefni. Þar fór ekki mikið fyrir þeim, eitt og eitt "fokk" heyrði ég þó, en annað ekki merkingarbært.

Eftir að hafa tínt fram slatta af myndum taldi ég verkefninu lokið, utan það að mig vantaði mynd af skólameistara fyrir framan stofnunina, en slíka mynd hafði ég ekki fundið í myndasafninu.  Þar með dró ég hann upp á skafl og smelli nokkrum myndum. Ég kann ekki við að setja þær bestu hér, en læt honum eftir að ákvarða hver örlög þeirra verða.

Ég held að það sé manni hollt að kíkja svona í heimsókn á gamlan vinnustað og vökva þannig rætur sem annars myndu visna og deyja.

Vissulega frekar endanlegt

Haustið 1970, eða fyrir næstum 47 árum, hóf ég að ganga um húsnæði Menntaskólans að Laugarvatni.  Þar hef ég gengið síðan, ef frá eru talin 12 ár, frá 1974 til 1986.

Símtalið
Vorið 1986 fékk ég þetta símtal frá Kristni Kristmundssyni, skólameistara. Hann var í einhverjum vandræðum með enskukennara og og hafði dottið í hug að biðja mig að sækja um, en á þessum tíma var ég grunnskólakennari og reyndar orðinn nokkuð móður í því starfi - fannst kannski of mikið af tíma mínum færi í annað en það sem ég hafði menntað mig til.
Kristinn hitt vel á og ég var ráðinn. Við tók erfiðasti vetur á starfsferlinum, með 37 tíma kennslu á viku. Það hlaut eitthvað að gefa sig, og gerði það, reyndar.  Svo varð þetta smám saman léttara.

Ég hef starfað við Menntaskólann að Laugarvatni síðan, eða í 31 ár. Þó enn sé ég á besta aldri, tel ég þetta komið gott.

Á þessum degi verð ég formlega afmunstraður.

Ég ætla ekki að reyna að halda því fram, að það takist ekki á í mér ýmsar kenndir á þessum vegamótum, en um það fæ ég engu ráðið. Ég kýs að líta að þennan dag sem nýtt upphaf. Framundan geta verið fjölmörg spennandi ár.

Þessu getur líka lokið á morgun.

Í dag er borinn til grafar eiginmaður fermingarsystur minnar og nánast jafnaldri.  Þannig er nú bara þetta líf okkar mannanna.

Enginn veit sína  ævina fyrr en öll er og það er kannski eins gott.

Í dag geng ég út í sumarið, jafn tvítugur í anda og ávallt, með sama hætti og nýstúdentarnir.  Verkefnin framundan eru óþrjótandi og nú er bara að vona að starfsemi höfuðsins fái að haldast sem lengst.

Veri eftirlaunaaldurinn velkominn.

Ég, hálfvitinn

"Ertu þá hálfviti?" spurði einn starfsfélaginn mig í dag. Að sjálfsögðu játti ég því til þess að komast hjá því að svara spurningum um mál sem ég vissi ekkert sérstaklega mikið um.

Gegnum tíðina hafa orðið til ótal, ágæt, íslensk orð yfir ýmiss konar ástand á fólki; orð sem voru bara ágæt til síns brúks þegar þau urðu til. Þessi orð eiga það sameiginlegt að hafa síðan umbreyst smám saman og orðið að örgustu skammaryrðum og horfið út úr orðaforða siðaðs fólks.

Ég er nú í þeirri stöðu að vera að stíga, hægt og hægt út úr starfi sem ég hef gegnt lengi, þar sem ég hef safnað í höfuðið heilmiklu viti um flest það sem lýtur að stofnuninni sem ég vinn við. Með þessari breytingu gerist það smám saman að ég veit æ minna um það sem gerist nýtt og hef því meiri tíma til að velta mér upp úr því sem var. Það sem var myndar síðan grunninn sem ég byggi á hæfileika mína til ráðgjafar af ýmsu tagi, eftir því sem eftir er leitað og þörf er fyrir. Mér kemur alltaf í huga þegar gamla tíma ber á góma, þegar Hreinn heitinn Ragnarsson hóf mál sitt á kennarafundum með þessum orðum: "Í Héraðsskólanum........". Samstundis skynjaði maður það í hópnum að fólkið var ekkert sérstaklega tilbúið að leggja við hlustir, eða taka mark á einhverju sem gert hafði verið í Héraðsskólanum fyrir áratugum.  Allt á sinn tíma og nútíminn er ekkert sérstaklega ginnkeyptur fyrir því að gapa við vísdómsorðum, sem geta jafnvel einfaldað mörg mál og stuðlað að farsælli niðurstöðu. Menn telja sig oft vita betur.

Ég held að ég sé ekki kominn á sama stað og Hreinn að þessu leyti, ekki enn. Enn finn ég augu samstarfsmanna beinast að mér þegar spurning liggur í loftinu og bíður svars. Nú er ég stundum farinn að segja: "Ég veit það ekki!" og nýt þess jafnvel stundum. Ef ég veit svörin, svara ég auðvitað og ég vona að þeim skiptum fari ekki mjög hratt fjölgandi þegar ég veit ekki. Við sjáum til með það.

Hvað um það. Hér er ég búinn að finna ágæta leið, að eigin mati til að endurnýta gömul orð sem hafa hlotið þau örlög að verða ónothæf.
Þetta virkar einfaldlega þannig, að þegar starfsmaður stofnunar eða fyrirtækis er byrjaður að draga saman seglin og veit jafnvel ekki lengur nema helming þess sem hann vissi þegar hann var upp á sitt besta, myndi samkvæmt þessu teljast vera hálfviti.  Þegar lengra líður síðan gæti hann orðið kvartviti, með um það bil fjórðung hámarks vits á innviðunum, þá örviti, sem veit örlítð, sem væri svona um það bil sem hann er endanlega að kveðja vinnustaðinn og loks óviti, sem myndi gerast við það að hann hætti störfum.

Eftir á að hyggja er ég ekki orðinn hálfviti ennþá, ef miðað er við ofangreinda skilgreiningu. Ætli ég sé ekki nær því að teljast vera ofviti, sem stefnir í að verða bara viti, áður en ég verð trekvartviti og síðan hálfviti og svo fram eftir götunum.

Já, þetta er aldeilis ekki búið enn.

Sósulitur og svartur ruslapoki eða skrautklæði

Það sem hér er til umfjöllunar á sér bræður í tveim pistlum frá ágústmánuði árið 2014 og þá má sjá hér og hér.
Það er nánast erfitt að hugsa til þeirra tíma þegar móttaka nýnema í framhaldsskóla á Íslandi tók mið af því sem gerist þegar ný hæna kemur inn í hænsnahóp. Ég held og vona að það hafi tekist að breyta þeim hefðum sem voru orðnar allof fastar í sessi og sem fólust í því að spyrja nýnema hvern fjandann þeir vildu upp á dekk og gera þeim ljóst að þeir væru ekki velkomnir. Þeir þyrftu að gangast undir píningar og niðurlægingu til að geta fengið inngöngu í samfélag nemenda í skólanum; leggja leið sína í gegnum einhverskonar hreinsunareld.
Auðvitað getur hver maður séð að með þessum aðferðum við að taka á móti nýjum samnemendum voru eldri nemendur fyrst og fremst að gera lítið úr sjálfum sér, þroska sínum og atferli. Það var hinsvegar hægara sagt en gert að koma þeirra hugsun til skila, til þess var óttinn við að víkja frá hefðinni of sterkur. Ég er viss um að margir áttuðu sig á þessu, en voru ekki tilbúnir að leggja sitt af mörkum til að breyta.

Það er svo, að dropinn holar steininn og við kusum að fara tiltölulega mjúka leið til að breyta þeim hefðum sem tengdust "busun" eða móttöku nýnema. Einum af öðrum var þeim þáttum fækkað, sem í raun voru óásættanlegir og þar kom, haustið 2014 og endanlegur viðsnúningur varð og það sem áður kallaðist "dauðaganga" í umsjón ruslapokaklæddra, sósu- og matarlitaðra  ógnvalda, vék fyrir "gleðigöngu" sem er leidd áfram af dansandi, skrautklæddum fígúrum af ýmsu tagi. Það var fatnaðurinn og tónlistin sem í raun breytti öllu yfirbragðinu.  Stjórn nemendafélagsins sem tók þá erfiðu ákvörðun að móta þessa nýju nálgun, verður seint fullþakkað. Vissulega voru þau ekki endilega öll sátt og vissulega voru aðrir eldrinemendur misglaðir, en þeir tóku þátt í breytingunni.
Ég hef, starfsins vegna, fylgst allvel með þessum þætti í gegnum árin. Neita því ekki, að ég kveið nokkuð fyrir því fyrstu skiptin; fannst skelfilegt hve lágt var lagst á stundum og man þá tíma þegar einhverjir eldri nemendur voru búnir að setja í sig það sem ekki má og þá fannst mér þessi hefð vera komin á sitt lægsta plan.

Nú er móttöku nýnema lokið í þriðja sinn, með þeim jákvæðu formerkjum sem  mótuð voru haustið 2014.   Trú mín á að maðurinn sé eitthvað annað og meira en kjúklingur, hefur vaxið enn frekar.