Höfuð Kvisthyltinga
12 apríl, 2023
35/70 og öfugur karlahringur
01 apríl, 2023
Heilmynd (hologram) af nýju Ölfusárbrúnni.
![]() |
Heilmynd tekin 31. mars. |
![]() |
Ila og Vihaan í Skálholti. |
Þetta var nú skrítinn formáli, en nauðsynlegur til skýringar á því sem á nú að vera megin efni þessa pistils. Ég hef, gegnum tíðna verið í sambandi við þessi ágætu hjón og reynt að fylgjast með hvernig þessu heilmyndatækni hefur þróast hjá Gaboria, en fyrirtækinu hefur sannarlega vaxið fiskur um hrygg. Þetta fyrirbæri "hologram", eða heilmynd, er nú farið að nálgast það að verða svo fullkomið, að vart verður greint á milli heilmyndar og raunverulegs fyrirbæris. Þannig eru til margar sögur af því þegar heilmynd af t.d. kúm hefur verið skotið inn í nautgripahjarðir, nautunum til mikillar furðu og þau hafa þá starað á nýju kúna eins og naut á nývirki.
Hér má sjá staðsetningu tækabúnaðarins. |
18 febrúar, 2023
"Ég falleraði á henni Blesperlu"
Ef orðið "fallera" vefst fyrir einhverjum, þá er þessa skýringu að finna í íslenskri orðsifjabók:
fallera s. ‘fara í hundana; verða gjaldþrota; gata á prófi; †svíkja, blekkja’. To. úr mlþ. fallēren < ffr. faillīr < lat. fallere. Sumar merkingar ísl. orðsins eru síðar tilkomnar, frá d. fallere.
Hér kemur viðtalið við Bigga:
"Ég falleraði á henni Blesperlu"
Dráttarvélaslysin eru orðin æði mörg á landi voru.
Austan fjalls eru þau það tíð, að vart telst fréttnæmt þótt enn eitt slysið verði
af völdum dráttarvélar.
Er fréttamaður blaðsins hitti Birgi Stefánsson, 13
ára yngismann frá Laugarási í Biskupstungum, í hjólastól á ganginum í
sjúkrahúsinu á Selfossi, með hægri fótinn í gibsumbúðum, liggur því beint við
að spyrja hann, hvort dráttarvélarskömmin hafi nú orðið honum að slysi.
![]() |
Nánar á www.laugaras.is: https://www.laugaras.is/laugars-i |
„Nei, ég falleraði á henni Blesperlu", svaraði Birgir og síðan segir hann alla hrakfallasöguna, sem endaði í sjúkrahúsinu á Selfossi, og vonandi fer vel, eftir atvikum. Þeir höfðu verið í hestasnatti, Birgir, og kaupamaðurinn á bænum, Kristinn [Arnar Jóhannesson], sem er 14 ára. Þeir voru búnir að eltast við Blesperlu, en Reykur, 10 vetra gæðingur, var búinn að gera hana og hin hrossin hálfvitlaus í óþekkt.
Loksins náðu þeir merinni og Birgir lagði nú við hana og
sté á bak, sló í og hugsaði henni þegjandi þörfina fyrir alla óþekktina. Blesperla
tók viðbragð, en hún á til að vera dálítið hrekkjótt, þegar sá gállinn er á
henni, enda ekki nema 5 vetra gömul, greyið.
Birgir hafði hugsað sér að hyggja að henni Golsu sinni,
sem nýlega bar hvítum hrút og átti að vera einhvers staðar í námunda við
Auðsholtsafleggjarann. Er þeir riðu í sprettinum niður brekkuna fyrir norðan
Laugarástúnið vildi slysið til, Blesperla skvetti upp rassinum, Birgir
kastaðist fram á makka á hryssunni og hékk þar nokkra stund, en Blesperla
linnti ekki á sprettinum. Birgir reið í hnakk með opnum ístöðum og losnaði hann
fljótlega úr þeim, en er hann sleppti hryssunni og féll af baki kræktist annað
ístaðið í kálfann á honum og reif þar flipa upp undir hné, svo af varð
svöðusár.
Kiddi reið strax heim, til að leita hjálpar, en Birgir gat skriðið út undir þjóðveginn. Skömmu síðar bar þar að bíl. Þar var kominn Þorfinnur mjólkurbílstjóri [Tómasson], sem í þetta skipti var í einkabíl sínum og var að halda á skemmtun í Aratungu. Tók hann nú hinn slasaða dreng upp í bílinn til sín og ók honum heim í Laugarás. Þar er læknissetur og gerði nú Grímur læknir [Jónsson] að sárum Birgis.
Daginn eftir fór Birgir að fá þrautir í fótinn og nú lét
Grímur læknir flytja hann í sjúkrahúsið á Selfossi. Þar tók Kjartan
sjúkrahúslæknir Magnússon við honum og hefur síðan stundað hann af mestu
nærfærni, en Birgir heldur því fram, að hann sé einhver færasti læknir í heimi
og stundum hefur Jón læknir Gunnlaugsson aðstoðað Kjartan. Það gróf illa
í fætinum og Birgir hefur eftir Kjartani, að þegar hann sé búinn að hreinsa sárið
nægilega vel og klippa burt allt skemmt og dautt skinn og hold, verði hann að
taka sneið úr lærinu á honum og fylla upp í gatið. En Birgir kvíðir því engu,
hugsar mest um að ná fullum bata og komast heim í heyskapinn.
„Ertu mikill heyskaparmaður?“
„Ég vil heldur vinna við heyskapinn heldur en í görðunum,
ég er latur garðyrkjumaður“.
„Hafið þið mikla garðrækt í Laugarási, með búskapnum?“
„Já, það eru miklir gulrótargarðar, fyrir utan kartöflurnar, og svo er töluvert af rauðrófum hjá okkur“.
„Áttu Blesperlu,
merina?“
„Nei, en ég á Blesa, 4 vetra fola, ættaðan frá Skálholti, frá Birni bónda [Erlendssyni] þar“.
„Ertu farinn að temja hann?“
„Ja, hún Jóhanna, dóttir hans Ingólfs á Iðu, er að temja
hann fyrir mig. Svo var hann Geiri á Hrafnkelsstöðum í Hrunamannahreppi með hann
dálítinn tíma í vor, hann er ágætur tamningamaður.“
„Heldurðu, að Blesi sé gott hestsefni?“
„Já, ég held hann verði bara nokkuð góður. Hanna fór með
hann á hestamótið á Hellu í sumar".
„Fékk hann verðlaun?"
„Ja, hann komst á forsíðu Tímans, og Jóhanna líka, á
Blesa.“
„Nú, það var ekki svo lítil upphefð fyrir ykkur öll
saman.
Ég ek nú Birgi inn í sjúkrastofu hans, sem er númer 8.
Þar eru fyrir herbergisfélagar hans, þeir Bjarnhéðinn mjólkurbílstjóri
[Árnason] og Magnús [Jónsson] frá Hveratúni í Biskupstungum, sem er
í Laugaráshverfinu og Magnús því nágranni Birgis. Hann er maður á
áttræðisaldri, en vel ern og hressilegur. Er ég spyr þá um veikindin, segir
Bjarnhéðinn að það sé maginn, sem sé í ólagi. Hann segir, að læknirinn vilji
ekki skera, sérstakt mataræði og spítalalega, sem nú fari að styttast, eigi að
bæta hann. Annars virðist Bjarnhéðinn, sem er einn af vinsælustu
mjólkurbílstjórunum á Selfossi, vera hálf móðgaður yfir því að vera ekki
„skorinn".
— Magnús segir að þeir, læknarnir, hafi fyrst haldið að
það væri hjartað sem væri að gefa sig, en svo kom í Ijós, að það mun bara hafa
verið annað lungað sem „sprakk", eins og hann orðar það. Hann hefir
fótavist og röltir útivið.
Báðir eru þessir herbergisfélagar Birgis hressir bragði
og ég segi honurm, að ef honum leiðist geti hann stytt sér stundir við að
stríða körlunum. En þeir segja, að hann sé góður strákur og duglegur, þegar
læknarnir séu að „krukka" í hann. Ég kveð þá félaga og óska þeim góðs
bata.
Sjúkrahúsið á Selfossi er myndarleg stofnun, þar ríkir auðsjáanlega stjórnsemi og reglusemi og ég hef orð héraðslæknisins Bjarna Guðmundssonar fyrir því, að hinn ungi sjúkrahúslæknir, Kjartan Magnússon, sé „vel verki farinn".
(Vísir 14. ágúst, 1961)
17 febrúar, 2023
Hilmar Einarsson - minning
Það má kannski segja, að haustið 1970 standi, að vissu leyti, upp úr í sögu Menntaskólans að Laugarvatni og kemur þar þrennt til: Hilmar var ráðinn til að hafa umsjón með heimavistunum, nýr skólameistari, Kristinn Kristmundsson, hóf störf, og ég settist í 1. bekk. Þetta þrennt átti síðan fljótlega eftir að búa til þá sögu sem hér verður frá greint, eftir stuttan inngang.Ungt fólk á þessum árum var, svona þegar litið er til baka, ekkert sérlega leiðitamt, ef svo má að orði komast. Ekki vil ég segja að það hafi verið uppreisnargjarnt, en allavega vildi það, mögulega umfram aðrar kynslóðir ungs fólks, gjarnan fara sínar eigin leiðir. Mér verður stundum hugsað til þeirrar stöðu sem þeir Kristinn og Hilmar voru búnir að koma sér í með því að taka við rekstri skólans þetta haust. Þarna beið þeirra starf með, eða fyrir, all kraftmikið ungt fólk."Fleiri nýjungar litu dagsins ljós og voru til marks um þá viðleitni stjórnvalda og skólayfirvalda að endurskipuleggja starfsemi menntaskólanna og bæta úr því sem aflaga hafði farið á undanförnum árum. Þegar um haustið 1970 var ráðinn sérstakur starfsmaður til að hafa umsjón með nemendabústöðum, umgengni þar og heimilisháttum. Var það gert á grundvelli nýrra laga um menntaskóla frá sama ári og var meira en tímabært ef tekið er mið af rekstri skólans á undanförnum árum. Nýi starfsmaðurinn var Hilmar Einarsson trésmíðameistari og hafði hann reyndar unnið að byggingu og frágangi heimavistarhúsanna allt frá því fyrsta skóflustungan var tekin. Annálaritari skólans þóttist hinsvegar vita allt um það, til hvers leikurinn var gerður: "Hann á að passa að nemendur drekki ekki brennivín og að þeir gangi vel um húsin". Nú var líka kjörið tækifæri fyrir nemendur, að sýna snyrtimennsku í hvívetna."
(Margrét Guðmundsdóttir, Þorleifur Óskarsson: Menntaskólinn að Laugarvatni, forsaga, stofnun og saga til aldarloka. Sögusteinn 2001, bls 193)
Þetta vor lauk ég námi í Héraðsskólanum, þar sem Benedikt Sigvaldason var skólastjóri. Dvölin í héraðsskólanum var að mörgu leyti eftirminnileg, er hún er ekki umfjöllunarefnið hér, utan að geta þess, að ekki fór hjá því að ég hlakkaði dálítið til þess að komast í hóp menntskælinganna, sem nutu talsvert meira frelsis til ýmissa athafna, en dvölin í héraðsskólanum bauð upp á.
Hvað um það, þarna héldu þeir Kristinn, 33 ára og Hilmar, þrítugur, inn í haustið og voru búnir að setja upp hvernig þeir hygðust nú halda utan um hópinn sem lagði leið sína á staðinn. Þeir voru búnir að setja upp nokkuð ákveðið kerfi um það hvernig tekið skyldi á málum, ef nemendur vikju af tiltekinni braut siðprýði og ásættanlegrar hegðunar. Einn hluti áætlunarinnar fólst í því, að Hilmar fékk bók í hendur, þar sem skráð skyldu frávik frá því sem hægt væri að sætta sig við, að því er hegðun varðaði. Þannig var það hugsun þeirra (tel ég), að með bókhaldi af því tagi yrði hægt að kortleggja hvernig landið lægi hverju sinni og bregðast við með fyrirfram ákveðnum hætti við ítekuð brot á þeim reglum sem giltu á heimavistinni.Það sem fer hér á eftir, skrái ég eftir nokkrar vangaveltur um réttmæti þess að varpa ljósi á gamlar syndir. Hilmar hafði gaman af að rifja upp þessa sögu í heyranda hljóði, eftir að ljóst var orðið að ég, með framgöngu minni á fullorðinsárum, hafði sýnt fram á að ég hafði komist tiltölulega óskaddaður frá þessu öllu saman. Þetta er saga sem hvorugur okkar gleymdi og fyrir mér er hún einkar ljóslifandi. Ég treysti mér til að segja hana frá minni hlið, vegna þess að nú nýt ég eftirlaunaáranna og ekkert getur snert mig lengur þannig að skaða megi. Vissulega er sumt í þessari sögu ekki alveg skýrt, en það verður að vera svo. Nú er ég einn eftir til frásagnar og frásögn mín er svona:Haustið 1970 kom ég, ásamt öðrum nýnemum inn í þennan nýja heim, sem heimavist ML var. Vissulega hafði ég þá kynnst heimavistarlífi ágætlega, eftir þrjá vetur á heimavist héraðsskólans í skjóli Benedikts Sigvaldasonar og hans fólks. Ég vissi auðvitað, að um dvölina á vistinni giltu reglur. Ég var einnig kominn á þá skoðun og deildi henni með skólafélögunum, að reglurnar væru þess eðlis, að ef brot á þeim færu "undir radarinn" teldist ekki um raunverulegt brot að ræða.
Augljóslega þurfti að ná einhverri niðurstöðu þarna og hún náðist, með nokkurskonar Salómonsdómi Hilmars: Hann spurði mig hvort ég væri með eitthvert ílát í herberginu og sú var raunin. Þá opnaði hann flöskuna og hellti vænum slurk úr henni, skrúfaði síðan tappann á aftur og tjáði mér að ég gæti vitjað flöskunnar hjá honum þegar skóla lyki vorið eftir og sjálfsagt fylgdu föðurlegar leiðbeiningar um tilgang lífsins og heimavistardvalarinnar, en ekki man ég það. Svona lauk þessum eftirminnilegu samskiptum, og úr varð sameiginleg minning okkar Hilmars. Hann skráði brotið í bókina, eins og þeir Kristinn höfðu ákveðið. Ég veit hinsvegar ekki hvort þeir áttu samtal um málið í framhaldinu, en finnst það líklegt, vegna þess, að Hilmar sagði mér síðar, að nafn mitt hefði verið það eina sem rataði í þessa bók. Þetta skráningarkerfi var aflagt eftir þetta, en ekki finnst mér ólíklegt að þeir félagar hafi skemmt sér konunglega í umfjöllun um málið.
Ég fór svo heim til Hilmars vorið eftir og fékk flöskuna í hendur aftur og reikna með að innihaldið hafi komið í góðar þarfir á einhverju Mánaballi í Aratungu sumarið 1971.
Bókina geymdi Hilmar hinsvegar, með þessu eina nafni brotamanns og mér finnst nú alveg við hæfi, að ég fái hana í hendur, rúmlega hálfri öld síðar og með henni nokkurskonar "uppreist æru".
Eftir þetta lauk ég mínum fjórum árum í ML og fór að sinna hinu og þessu eins og gengur, en örlögin leiddu mig aftur á Laugarvatn um miðjan 9. áratuginn og þá í hlutverki kennarans. Það gekk svo sem áfallalaust. Eðlilega áttu börn Hilmars og Lindu leið í gegnum skólann og það leiddi síðan til þess að ég fékk að reyna það, að fortíð manns getur bankað upp á hvenær sem er. Þannig gerðist það, að eitt sinn uppljóstraði eitt barnanna, í heyranda hljóði um atburðinn sem ofanskráð saga lýsir. Þá hafði viðkomandi mögulega verið að gramsa í gömlu dóti frá föður sínum og fundið þar þessa bók, með einu nafni og líklega atvikalýsingu. Ég er ekki frá því að uppljóstrunin hafi frekar komið mér til góða í samskiptum mínum við nemendur. Þau áttuðu sig kannski betur á því að ég var einusinni á þeirra aldri og hafði reynt svipaðar aðstæður og þau voru stundum í sjálf.
Mér finnst þessi saga lýsa Hilmari afar vel. Hann bjó yfir sterkri siðferðiskennd og manngæsku, naut þess ekkert sérstaklega setja öðrum stólinn fyrir dyrnar, en ef það reyndist nauðsynlegt, valdi hann til þess leið sem allir gátu sætt sig við.
Hilmar lést þann 10. febrúar síðastliðinn. Úför hans var gerð í dag frá Selfosskirkju og hann mun hvíla í Laugarvatnskirkjugarði.
-----------------------
Myndirnar sem birtar eru með þessari grein tók ég við ýmis tækifæri þar sem við Hilmar vorum báðir á ferð og ég með myndavélina, Þarna er um að ræða t.d. Íslendingaslóðir í Kanada, Bayern í Þýskalandi og Helsinki í Finnlandi og Ísland.
![]() |
Vettvangurinn |
16 desember, 2022
Ofurspenna og englahár
![]() |
Heimagert, anno 2022 |
![]() |
Englahár |
![]() |
Englahár |
18 nóvember, 2022
Lítið eitt um sálmabækur
Ég er í kór sem syngur talsvert af sálmum. Því miður aðallega einraddað, sem hentar þeirri raddtegund sem ég tilheyri, ekkert sérlega vel. Jú, einstaka sinnum fæ ég og félagar mínir að takast á við fjórradda söng, sem eiginlega er ástæða þess að ég er yfirleitt í kór og sem heldur mér þar, auk félagsskaparins auðvitað - og stjórnandans.
Jæja, nú hefur verið tekin í notkun ný sálmabók.
Hún kemur í stað tveggja, sem eru orðnar ansi lúnar, sumar. Þessi nýja bók er nokkuð frábrugin þeim tveim sem nú hljóta örlög sem engin bók vill fá (ef bækur væru í aðstöðu til að hafa skoðun, svona yfirleitt). Þeirra bíður það hlutskipti að verða engu merkilegri en pappírinn sem þær eru prentaðar á.
Nýja sálmabókin
Hún lítur í fljótu bragði út eins og sú stóra gamla, en víkur þó frá að ýmsu leyti, sem ég fer ekki í hér, utan það sem ég nefni á eftir. (þetta er ekki bókargagnrýni, því til slíks hef ég enga vigt).
Svona er nýju bókinn lýst á vef Bókatíðinda:
Þjóðkirkjan gefur nú út nýja sálmabók með 795 sálmum í fallegu og handhægu broti á alls 1200 blaðsíðum. Í bókinni eru kjarnasálmar kirkjunnar ásamt nýjum sálmum sem margir hafa orðið til á síðustu árum. Nótur eru við alla sálma og hljómar við öll lög. Vönduð efnisflokkun er í bókinni sem nýtist við val á sálmum við messur og aðrar athafnir.
Sálmabókin er söngbók kirkjunnar. Hlutverk hennar er að efla þátttöku safnaðarins í helgihaldinu ásamt kórum kirknanna. Sumir sálmar fá fleiri en eitt lag og öll lögin eru hljómsett sem auðveldar notkun sálmanna. Nokkrir einfaldir smásálmar, þar á meðal Taize-söngvar, eru í fjórum röddum, sem gefa söfnuðinum kost á að syngja raddað með kórnum.
Sálmabókin er einnig lesbók sem fylgir okkur í lífi og starfi. Því eru öll erindi sálmanna prentuð neðan við nótnamyndina. Í sálmabókinni er einnig bænabók, messusöngur kirkjunnar og vandaðar skrár um alla höfunda efnis.
Þá vitum við það og það er vissulega kostur, að nú eru allir sálmarnir í einni bók, sem auðveldar sannarlega verkefni kórfólks og örugglega líka þeirra kirkjugesta, sem hafa hug á að ástunda safnaðarsöng. Ekki er ég búinn að rannska bókina með tilliti til þess hvað sálma er þar að finna.
Hvaða sálmar eru horfnir? Eru það þeir sem lýsa samfélagi kirkjulegu eða mannlegu, sem hefur tekið breytingum?
Hvaða nýju sálmar eru komnir inn? Hvað réð vali þeirra? Eru þeir líklegir til að auka kirkjusókn?
Nei, ég á sennilega margt ólært um þessa nýju bók, ef mér tekst að takast á við að syngja úr henni eitthvað áfram, en tvennu hef ég tekið eftir varðandi þessa nýju bók, sem gæti haft þau áhrif að fækka eldri kórfélögum. Fyrir þessu eru aðallega tvær ástæður:
1. Letrið sem fylgir nótunum, er afar smátt, svo smátt, að ég á í mesta basli með að lesa það, meira að segja með sæmilegri lýsingu, tiltölulega ungur maðurinn. Svarið við því vandamáli er augljóslega það, að ég þurfi bara að fá mér ný gleraugu, sem mér finnst nú frekar mikið í lagt, til að geta sungið sálma í sálmabók.
2. Pappírinn í bókinni er mjög þunnur, svo þunnur að ég varð vitni að því að ágætur kórfélagi hætti allt í einu að syngja í miðju lagi, þar sem hann fletti um tvær blaðsíður í stað einnar og lenti þar með á næsta sálmi, í stað næsta erindis í sálminum sem verið var að syngja.
Ekki neita ég því, að mér finnst nokkur hætta á því að einhverjir félagar í kirkjukórum, sem eru farnir að finna fyrir hækkandi aldri og því sem honum fylgir, muni segja gott vera komið. Sérstaklega er þetta áhyggjuefni þar sem um er að ræða karlana, því ungir karlar, sem eru tilbúnir að syngja í kirkjukór virðast ekki tíndir upp af götunni. Ég veit ekki hvaða þolinmæði þeir eldri kunna að hafa fyrir því að þurfa að læra nýja sálma, þar sem þeir greina varla textann sem á að syngja.
Í bókinni eru margir sálmar sem vant fólk kann nú þegar og vegna þess að textar sálmanna eru prentaðir fyrir neðan nóturnar í stærra og betur læsilegu letri, má reikna með að það gangi allt saman.
Ekki ætla ég að pæla í því hvernig söngelskir kirkjugestir munu bregðast við þessari nýju bók, en vonandi fá þeir að njóta góðrar lýsingar við sönginn og umfram allt að gleyma ekki gleraugunum heima.
Svo gæti ég alveg haldið áfram, en held að ég láti hér við sitja.
07 nóvember, 2022
Herra Jón og synir hans höggnir
![]() |
Mögulegur aftökustaður í skjóli frá kirkjunni. |
Þar sem ég fæddist og bjó lengst af í nágrenni við Skálholtsstað hefur ekki farið hjá því að sagan um þessa aftöku hafi snert við mér. Sem barn hélt ég að minnisvarðinn um feðgana, sem þarna er að finna, væri beinlínis höggstokkurinn sjálfur og velti fyrir mér hvernig framkvæmdin hafi mögulega verið á þessum steinstöpli. Svo lærði ég að þarna væri bara um minnisvarða að ræða og ekki lægi nákvæmlega fyrir hvar höggstokkurinn var. Þetta dró mjög úr vægi minnisvarðans í huga mér. Var þá kannski ekki víst, að þeir hafa yfirleitt verið teknir af lífi þarna í grennd við minnisvarðann? Kannski bara allt annarsstaðar?
Svo fór ég í göngu á Skálholtsstað fyrir ekki svo löngu síðan, þar sem Bjarni Harðarson var leiðsögumaður. Hjá honum kom maður ekki að tómum kofanum frekar en fyrri daginn. Hann gat nánast bent á staðinn þar sem feðgarnir voru líflátnir. Norðan undir lambhúsum (allavega útihúsum), sem eitt sinn stóðu rétt hjá þar sem minnisvarðanum var valinn staður (sjá mynd). Sá staður mun, að sögn Bjarna, hafa verið valinn, því ekki þótti við hæfi að til þessa illa athæfist sæist frá kirkjunni. Þetta er eins góð skýring og hver önnur, en stangast á við það sem Gunnar Gunnarsson segir hér fyrir neðan, en af því má skilja, að höggstokkurinn hafi verið fluttur til milli hæða, eftir fyrri aftökurnar tvær. Ef honum var komið fyrir á hæðum, bendir það ekki til þess að menn hafi verið feimnir við að athæfið sæist frá kirkjunni. Um þetta veit ég auðvitað hreint ekkert og læt öðrum um að velta því fyrir sér. Saga Gunnars er auðvitað ekki endilega sagnfræðilega kórrétt frekar en Brennu-Njálssaga, ef út í það væri farið. Það sama má auðvitað segja um pælingar Bjarna.
Hvað sem þessu öllu líður, þá læt ég hér fylgja tvær frásagnir af dauða Jóns Arasonar, biskups og sona hans, Ara og Björns. Sú fyrri er bútar úr síðustu blaðsíðum bókar Gunnars Gunnarssonar, en þá síðari er að finna á https://ferlir.is .
Gunnar Gunnarsson: JÓN ARASON
Dapur og drungalegur rann yfir Ísland 7. dagur nóvembermánaðar árið 1550. – dagur óafmáanlegrar svívirðu, dagur ævarandi sóma.
Af þeim feðgum er að segja, að síra Björn hafði legið í
hitakófi mestan hluta nætur, Ari sofið og ekki vitað af sér, biskup vakað og
beðið, en dottað stundum í hendur sér. Hrökk hann þá jafnan upp með
kuldahrolli, stóð á fætur og gekku gólf stundarkorn. Lagðist síðan aftur á bæn.
Það aðeins mótaði fyrir gluggarúðunum, þegar kirkjuhurðinni
var hrundið upp og flokkur varðmanna gekk innar eftir gólfinu. Herra Jón áttaði
sig ekki á því alveg samstundis, að einnig synir hans væru þar komnir. Þegar
hann loks koma auga á þá, brosti hann, rétti bundnar hendur sinar að leiðtoga
varðliðsins og sagði: „Leystu mig kunningi!“
Varðmaðurinn skar á böndin. Síðan tók herra Jón hnífinn úr höndum hans og
spretti böndum sona sinna. Létu varðmennirnir það við gangast.
„Ari Jónsson!“, var kallað framan úr hálfrökkrinu.
Ari rétti úr sér, hikaði andartak, hneigði sig djúpt fyrir föður sínum. sem sat
undir síra Birni, gekk hvatlega fram kirkjugólfið og út, og leit ekki um öxl. –
dauf dagskíma gægðist fram milli hrannaðra skýja.
Höggstokknum hafði verið komið fyrir á hæð einni utan túns.
Síðan kraup Ari á kné, lagði höfuðið á stokkinn, teygði fram
hálsinn, svo að vel sá til sina og liða – enda fór höfuð hans af í fyrsta
höggi og valt niður í krapablána.
„Björn Jónsson!“, var kallað frammi við dyrnar.
Síra Björn heyrði kallið og rankaði við sér, reis á fætur, strauk svitann af
enni sér, - en reikaði á fótum og var nærri dottinn. Faðir hans greip utan um
hann og studdi hann fram kirkjugólfið. Prestur bað föður sinn ekki óttast um
sig. Var hann hugrakkur þá stundina. En svo var honum mikið niðri fyrir, að
hann gleymdi að kveðja föður sinn.
Það setti að honum sáran grát: „Börnin mín!“, kveinaði hann:
- „Æ, börnin mín ung og smá!“ ...
Á túninu utarlega féll prestur í ómegin. Rankaði hann þó
aftur við sér, þegar að höggstokknum kom, - vitkaðist það mikið, að hann skildi
hvað um var að vera. Kraup hann niður, viljugur, lagði höfuðið á stokkinn, en
gat ekki legið alveg kyrr vegna köldufloganna.
Fyrsta höggið geigaði og varð að svöðusári. Prestur tók til
hnakkans, reyndi að brjótast á fætur, en var keyrður niður. Blóðið fossaði um
hann allan og skvettist langar leiðir, en honum var haldið föstum – eftir því
sem til vannst – af hjálparsveinum böðulsins.
Enn minntist hinn veiki og hálfhöggni maður á ómagahópinn sinn heima og bað sér
vægðar. En nú reið á hann högg af höggi, og skildi fjórða höggið loksins höfuð
frá bol. –
„Jón Arason!“....
Biskup sagði til sín, en baðst undan handahlekkjum.
Fékk hann að ganga laus og liðugur til aftökustaðarins.
Höggstokkurinn hafði verið fluttur á þriðju hæðina. Streymdi
þangað slíkur mannfjöldi, að Dönum og dindlum þeirra þótti nóg um.
Tvö skref frá höggstokknum gekk Daði bóndi fram og ávarpaði
hann virðulega. Kvaðst hann hafa fengið því framgengt við fógeeta, að lífi
biskups skyldi þyrmt, ef hann ynni að því eið, að hefna aldrei eða láta hefna
neins þess er hér hafði gerzt. .
Herra Jón leit á bónda fullur iðrunar: „Sýnist þér ekki, að
synir mínir hafi fylgt mér það langt, Daði sæll, að hæfilegast sé, að ég fylgi
þeim síðasta spölinn?“ spurði hann.
[Biskup] gekk að höggstokknum. En svo var hann stirður
orðinn, að þeir urðu að ljá honum hönd, á meðan hann var að komast á knén. Og
svo var hann knýttur í herðum, að þó hann reyndi á ýmsa vegu að teygja hálsinn
til höggs, tókst það ekki sem bezt.
Loksins sýndist þó böðlinum sakamaðurinn liggja sæmilega við höggi. Lét hann þá
öxina ríða. Varð af því sár öðrum megin á hálsinu. Manngreyið var ekki
almennilega búinn að ná sér eftir
óhappið með síra Björn. Má vera, að það hafi ráðið nokkru um, hve
skeifhöggur hann nú reyndist.
Hjó hann nú sem óðast. Mátti þó enn, eftir fjórða höggið
greina rödd bandingjans, er bað fyrir sér hóflega:
„In manus tuas domine .....“
Sjö höggva þurfti við, áður gráhært höfuðið losnaði frá bolnum og hraut niður í
krapið.
(Rit Gunnars Gunnarssonar VII: Jón Arason - Útgáfufélagið Landnáma Reykjavík 1948,-bls 418-427)
Ferlir.is
Menn voru þegar settir til að gera aftökustað austan við túnið í Skálholti, og var þangað fluttur gamall vindustokkur frá kirkjunni og höggvið í hann hökuskarð, svo að nota mætti sem höggstokk. Böðull hafði þegar verið fenginn frá Bessastöðum til þess að vinna á þeim feðgum.Þegar morgnaði, voru fangarnir búnir til aftökunnar. Ari var fyrst leiddur á höggstokkinn, og fylgdi honum prestur sá, sem vakað hafði hjá honum um nóttina. Vildi Ari ekki, að bundið væri fyrir augu sér. Hann gaf böðlinum gjöf til þess, að hann ynni verk sitt hreinlega eins og alsiða er erlendis. Síðan hjó böðullinn hann og fórst allvel. Þessu næst var höggstokkurinn færður og sér Björn leiddur til höggs. Böðlinum fataðist fyrsta höggið. Hljóp Daði í Snóksdal þá til og skipaði böðlinum að fullkomna verk sitt. Murkaði böðull loks af honum höfuðið í fjórða höggi.
Síðastur var Jón biskup höggvinn, og fylgdi séra Hængur Höskuldsson á Stóru-Völlum á Landi honum til aftökunnar. Hafði biskup kross í hendi. Við höggstokkinn kraup hann sjálfur á kné og signdi sig. Þegar biskup var lagstur á höggstokkinn, reiddi böðullinn öxi sína til höggs. En höggið geigaði hjá honum sem fyrr, og við þriðja högg mælti biskup: “In manus tuas, domine, commendo spiritum meum” – herra, í þínar hendur fel ég anda minn. Það heyrðu menn hann mæla síðast orða, en í sjöunda höggi tók loks af höfuðið. (https://ferlir.is/aftaka-jons-biskups-arasonar-og-atburdir-a-sudurnesjum-2/)
35/70 og öfugur karlahringur
Ég held að við Kristinn Kristmundsson höfum verið sem næst jafn lengi viðloðandi Menntaskólann að Laugarvatni. Við lukum þaðan báðir stúdent...

-
Hörður V. Sigurðsson Mynd frá Asparlundi Þegar við þurftum að fara upp í Holt lá leiðin eftir veginum sem nú kallast Skúlagata, út á þjóðveg...
-
Það vantaði prófíl mynd á facebook og ég reddaði því Þegar samferðafólkið um þessa lífsgöngu fer að tína tölunni smátt og smátt og oft óvænt...
-
"Fleiri nýjungar litu dagsins ljós og voru til marks um þá viðleitni stjórnvalda og skólayfirvalda að endurskipuleggja starfsemi mennt...