Rangárlón eða Rangalón

Sagnfræðingur ætla ég ekki að þykjast vera. 

smella á myndir til að stækka

Önnur ástæða þess að ég er að fjalla hér lítillega um Rangárlón/Rangalón í Jökuldalsheiði, er að þangað lá leið á ferð um landið fyrir nokkrum dögum. Ég var svo sem búinn að sjá rústir bæjarins  í talsverðri fjarlægð í fyrri ferðum yfir Möðrudalsöræfi, en nú tókst mér (með nokkurri aðstoð) að finna slóða sem liggur heim í hlað á þessum bæjarrústum í heiðinni.  

Sænautasel

Sænautasel, heitir bærinn sem stóð við suðurenda Sænautavatns, þar er skemmtileg ferðaþjónusta: við langborð í fyrrum lambhúsi er t.d. hægt að setjast niður og fá sér heitt kakó og nýbakaðar lummur hjá vertinum, skemmtilegum karli á sjötugsaldri, sem þarna fæddist og ólst upp til 11 ára aldurs. Hann sagði að það væri klukkustundar gangur frá Sænautaseli í Rangárlón, og gerði tilraun til að lýsa hvernig best væri að komast þangað akandi, en Rangárlón er við hinn enda ílangs vatnsins.

Hvernig tengist þetta mér svo?

Hin ástæðan fyrir þessari færslu snýr að tengingu minni við þetta eyðibýli í Jökuldalsheiðinni.
Í 3-4 ár, nánast þau síðustu í ábúendasögu Rangárlóns, árin 1918-1921 eða 1922 bjuggu afi minn Magnús Jónsson (1887-1965) og amma, (Sigríður) Ingibjörg Björnsdóttir (1893-1968), á þessu heiðarbýli. Þau fluttu þarna uppeftir  með tvo syni, þá Alfreð (1914-1994) og Harald (1915-1991). Árið sem þau fluttu fæddist þriðji sonurinn Skúli (1918- ), sem er einmitt hlekkurinn milli mín og Rangárlóns. Hann fæddist, sem sagt, í Jökuldalsheiði veturinn eftir  frostaveturinn mikla, sem er fremur kuldaleg tilhugsun. Fjórða barn sitt, þeirra sex sem upp komust, og fyrstu dótturina, eignuðust afi og amma ári eftir flutninginn, en það var Björg (1919-1982). Þriðja barnið sem fæddist í heiðinni var Sigfríður (1921-1993). Árið eftir að Silla fæddist, eða sama ár, (Íslendingabók) flutti fjölskyldan í Freyshóla á Héraði, en þar fæddist afi. Þar eignuðust þau tvíbura. Annar lifði, en það var Pálína (1925-1987). Alls munu afi og amma hafa eignast 10 börn, en það var nú bara veruleiki þess tíma, að barnadauði var talsvert stærri partur af veruleikanum en við eigum að venjast nú.

Samkvæmt þeim upplýsingum sem ég hef þá urðu barnabörn afa og ömmu 19 að tölu:

Alfreð eignaðist 3, Skúli 5, Björg 10 og Pálína 1.

-----------

Afkomenda hvað?

Ítrekað hefur það komið fram í samtölum, ekki síst að undanförnu, en einnig um árabil, að það væri kominn tími til þess að afkomendur Magnúsar og Ingibjargar blésu til afkomendahátíðar. Það mál er nú komið svo langt, að vonir standa til að af þessu verði sumarið 2013. Sjálfskipuð nefnd skipar sig og leitar síðan leiða til að hafa upp á öllum sem geta gert tilkall til að tilheyra svo glæstum hópi sem þarna gæti komið saman.  Það hefur nánast verið ákveðið að þessi hátíð verði haldin á viðeigandi stað á Héraði, eða í Jökuldal.

-----------

Það er spurningin um Rangárlón eða Rangalón. 

Því meira sem ég skoða um þennan stað, því sannfærðari er ég um, að hann heiti Rangárlón. Eini gallinn á þeirri niðurstöðu er, að ég hef ekki fundið neina Rangá þarna í nágrenninu. Þetta er eina dæmið um á með þessu nafni austanlands. Þá átta ég mig  ekki heldur á því, hversvegna bærinn heitir RangárLÓN, þar sem hann stendur á bakka Sænautavatns og ekkert lón sjáanlegt í nágrenninu.

Fyrir utan það, að eldri heimildir virðast nota nafnið Rangárlón, þá tel ég aldeilis útilokað, að einhver taki upp á því að nefna bæinn sinn Rangalón - sem væri þá væntanlega andstæðan við Réttalón - fyrir utan það að þarna er ekkert lón, hvorki rétt né rangt.

----------

Hafi einhver sem þetta les, athugasemdir, vegna betri þekkingar á þessum málum, bið ég hann hafa samband við mig svo mér auðnist að leiðrétta mögulegar rangfærslur sem fyrst.

Æ, þú ferð nú ekki að lesa þetta.......

Það helltist yfir mig (og væntanlega aðra í svipaðri stöðu) fyrir skömmu, sama vonbrigðatilfinningin og ég hef upplifað ítrekað s.l. fjögur ár. Þetta var ástæðan þessu sinni:

Sakar ríkisstjórnina um að stunda blekkingarleik með fjárlögin

Það er á einhvern undarlegan hátt innbyggt í mig að vonast til þess að samfélaginu takist að rétta úr kútnum og að það muni nást tiltölulega ásættanleg lending eftir allt sem á undan er gengið. Þegar við bætist að ítrekað koma fram vísbendingar um að hér sé allt á réttri leið og að hér hafi jafnvel tekist betur til en víða annarsstaðar. Auðvitað er sá möguleiki fyrir hendi að það sé bara alrangt. Þetta eru bara þær frásagnir sem maður heyrir og les, yfirleitt með uppruna erlendis.

Það hvarflar nú ekki að mér, hvorki nú né fyrr, að halda því fram að hér hafi allt gengið stórkostlega frá því núverandi ríkisstjórn tók við "völdum". Fyrir því eru margar ástæður, en þar á meðal er ekki einlægur vilji stjórnarinnar til að takast á við það fordæmalausa verkefni sem við blasti þannig, að skaðinn sem samfélagið varð fyrir, verði sem minnstur til lengri tíma litið. 

Það hefur sannarlega ekki skort á  vægðarlausa og oft á tíðum einstaklega ósanngjarna gagnrýni úr herbúðum (jú, þetta virðist vera n.k. stríð um framtíð landsins) þeirra sem ekki tóku formlega við stjórnartaumunum eftir 2008 (þó svo liðsmenn þeirra um allt stjórnkerfið hafi líklegast veitt öflugt liðsinni) og fylgismanna þeirra, misspakra.

Já, ég velti því fyrir mér hvort staða mála í þessu landi væri með öðrum hætti nú, ef allir aðilar sem þarna koma að borði hefðu einsett sér að stefna allir að einu marki: að koma öllum grundvallarþáttum samfélagsins í var, áður en hafist væri handa við að deila um önnur mál og veigaminni, eins og t.d. útkomuna úr næstu þingkosningum. 

Hvað væri öðruvísi ef leiðtogar stjórnarandstöðunnar og fylgifiskar þeirra hefðu nú viðurkennt að sumt af því sem stjórnin hefur gert væri nú bara hreint ekki svo vitlaust? 
Mig grunar að það hefði getað breytt ýmsu. 

Hvað væri öðruvísi ef allir aðilar hefðu látið pælingar sínar eða væntingar um völd, lönd og leið og þannig vaxið hjá tilteknum hluta kjósenda? 
Mig grunar að ýmislegt væri öðruvísi.

Hvað væri öðruvísi ef stjórninni og "fylgismönnum" hennar hefði nú auðnast að vinna saman að risavöxnu verkefninu sem við blasti, í stað þess að eyða dýrmætum tíma í karp um mál sem oftast höfðu ekkert með uppbyggingu samfélagsins að gera - miklu fremur völd? 
Margt væri með öðrum hætti.

Hvað ef örlað hefði á auðmýkt eða jafnvel beiðni um fyrirgefningu þjóðarinnar meðal þeirra stjórnmálaafla sem slepptu skepnunni lausri á sínum tíma? 
Ég hefði, í það minnsta, litið þá öðrum augum, þ.m.t. að þeir byggju yfir snefli af trúverðugleika.

Framganga þeirra sem ættu að veita eðlilegt aðhald í stjórnaraðstöðu hefur verið með þeim hætti að varla getur talist boðlegt í samhengi hlutanna. Þeir er orðnir óþægilega fyrirsjáanlegir í öllum sínum "málflutningi": þeir eru í hlutverki kverúlantanna, besserwisseranna og mannkynslausnaranna; allt hlutverk sem höfða til þess hluta þjóðarinnar sem er tilbúinn að fylgja hinum sterka leiðtoga - láta teyma sig í óvissuför vegna blindrar trúar sinnar á eitthvað sem er í rauninni annað en það þykist vera. Ekki það skjól eða sú vernd sem það þykist vera.

Sérstök gleraugnakímnigáfa

Ég veit svo sannarlega ekki hvort það er við hæfi að fjalla um það sem hér fer á eftir, á þessum vettvangi, en þar sem lesendahópurinn er ekki stór, hef ég ákveðið að láta slag standa, og þar með að taka áhættuna af  hugsanlegum eftirköstum.

Það er á vitorði margra sem þekkja til Kvisthyltinga, að höfundur deilir að mörgu leyti ekki kímnigáfu með, í það minnsta hluta þeirra. Þarna telst með þetta stórundarlega fyrirbæri, sem felst í því að setja upp gleraugu og ráða sér þar með varla fyrir hlátri. Mig grunar að þetta sé til komið með þeim hætti að fD hafi flutt það til barnanna í frumbernsku.
Hvað um það þá hefur það fylgt þeim alla tíð, meira að segja svo, að ekki má minnast á það að taka af þeim mynd öðruvísi en þar þurfi gleraugu að koma við sögu.
Þá er mikið gert til að bera þessa gleraugnagleði til nýjustu kynslóðarinnar.

Fyrir skömmu hittust allir Kvisthyltingar í einu, en það gerðist síðast í desember árið 2007. Af því tilefni þótti við hæfi að mynda fólk í bak og fyrir, þar með voru Kvistholtsbörnin mynduð sérstaklega. Með gleraugum (sem þau tíndu saman með aðstoð móðurinnar) og án.

Hér er ein skárri gleraugnamyndanna

Gamlir kvartetttaktar

Fyrir allmörgum árum sungu 4 Laugaráspiltar, þeir Egill Árni Pálsson, Hreiðar Ingi Þorsteinsson, Þorvaldur Skúli Pálsson og Þröstur Freyr Gylfason, saman í kvartett þeim er Laugaráskvartettinn kallaðist. Þar kom að leiðir skildi þar sem hugar leituðu í ýmsar áttir, jafnvel vítt um veröld. Það var svo ekki fyrr en við skírn hjá Þorvaldi Skúla, þann 14. júlí að þeir hittust allir fjórir, og þá var ekki að sökum að spyrja, þeir renndu sér í gegnum nokkur lög, gestum til mikillar ánægju, enda flutningurinn líflegur og afslappaður.

Hér er upptaka af einu laganna, Java Jive.

Ég tilheyri jákvæða fólkinu

Í morgun var mér tjáð á FB, að ég tiheyri þeim hópi fólks sem kallast, meðal tiltekins hóps fólks, "jákvæða fólkið"  

"Efast um að ég eigi eftir að fjalla mikið um kauða:) - nema þá helst til að stríða ykkur jákvæða fólkinu aðeins:)". 

Mér þykir mikið til um að vera flokkaður í svo ljúfan hóp, en er jafnframt ekkert hissa, svo einstaklega jákvæður sem ég nú er, sem er í rauninni stórmerkilegt þar sem ég hef tilheyrt minnihlutahópum í flestum skilningi svo lengi sem ég man eftir mér. 
Kannski kemur jákvæðnin einmitt til af því að tilheyra minnihluta, hafa skoðanir sem ganga gegn því sem meirihlutanum finnst. Ef ég hefði, í hvert sinn sem ég hef tapað fyrir meirihluta, lagst í þunglyndi, væri ég líklega í vondum málum í dag. Ég hef hinsvegar nýtti töpin til að sannfæra sjálfan mig um, að sá dagur komi, að ég tilheyri meirihluta sem ég er sáttur við. Með því að stefna stöðugt að því markmiði, getur það ekki framkallað aðra tilfinningu en jákvæðni. 

Það er mér fjarlæg hugsun að ganga í lið með meirihlutum - þeir hafa ekkert það til að bera sem ögrar eða ýtir undir - þar fljóta menn með og verða sinnulausir og gagnrýnislausir þrælar leiðtoga sinna; apa eftir þeim orð og gerðir. Líf þeirra verður hugmynda og hugsjónasnautt. Þarna er fólkið sem segist vera ópólitískt, þeir sem eru orðnir svo dofnir í blindri trú sinni á sterka leiðtoga, að þeir kunna ekki að fjalla um skoðanir sínar, sem kannski eru engar. 

Nei, ég vil ekki tilheyra meirihluta þar sem ég gæti orðið skoðanalaus og sinnulaus og lifði þar með, á margan hátt, tilgangslausu lífi. Ég vil  frekar tilheyra "jákvæða fólkinu" þó það kosti sitt, þar sem það er  dæmt til að vera alltaf í minnihluta, einmitt vegna þess að þar hefur fólk svo sterkar skoðanir að það er síður tilbúið til að ganga þann veg sem einhverjir aðrir leggja. 

Það getur haft ýmislegt í för með sér að tilheyra þessum góða hópi. Til dæmis fela sterkar skoðanir í sér að maður hafnar ýmsu eða neitar sér um ýmislegt á grundvelli þeirra. Oftast er það bara jákvætt og uppbyggilegt, eins og það að sleppa því að lesa tiltekið dagblað. Sterkar skoðanir geta haft í för með sér að aðrir líta á mann sem sérvitring, en það er í flestum tilvikum fremur jákvætt en hitt að bera slíkan stimpil.

Lifi skoðanir, lifi jákvæðnin og lífsgleðin.

Glæsilegur sigur vinstri aflanna

Ég er á því, að með því sem gerðist í gær, hafi okkur, sem teljum okkur til vinstri arms stjórnmála, tekist að framkvæma einhverja stórkostlegustu blekkingu stjórnmálasögunnar. Við höfum, undir forystu forseta lýðveldisins, komið málum svo fyrir, að þeir sem síst skyldi, hafa nú tryggt forsetanum, og þar með vinstri öflunum í landinu, öruggt brautargengi næstu 4 ár og lengur, ef málin þróast eins og að er stefnt.

Það var fljótlega eftir hrun, að hugmyndir komu fram um að fara þessa leið til að bjarga landinu úr klóm frjálshyggjunnar og annarra afla sem setja eigin hagsmuni ofar hagsmunum heildarinnar. Með markvissum hætti var síðan ýjað að hinu og þessu og samfélagsmiðlarnir nýttir til hins ítrasta til að æsa upp stuðning við forsetann í röðum þeirra sem áður hötuðu hann eins og pestina.

Ég verð að segja það, að leikhæfileikar forsetans, í þann tíma sem þetta hefur staðið yfir, eru hreint magnþrungnir, en nú má reikna með, að vinna hans næstu mánuði fari í að sannfæra þá sem mynduðu kjarnann í stuðningssveit hans um ágæti samfélagslegrar hugsunar og mikilvægi þess að vinstri áherslur skjóti rótum í íslensku samfélagi til frambúðar. Ég er viss um að forsetanum verður ekki skotaskuld úr því, því það sem þessum kjarna (einhversstaðar sá ég það haft eftir álitsgjafa, að þar væri um að ræða lítið menntaða, unga karlmenn á landsbyggðinni) finnst verst af öllu er að sætta sig við að þeir hafi ef til vill tekið skakkan pól í hæðina.

Næstu mánuðir verða harla áhugaverðir.


Ég leyfi mér að greina frá þessu hér í kjölfar þess að sr. Baldur hefur  þegar fjallað um það.

Að brjálast yfir papriku - allavega hvíld frá hinu

Það sem hér fylgir, er í tilefni af þessari færslu á FB, sem hefur nú verið fjarlægð þar sem þar á að hafa verið á ferðinni "ósanngjörn umræða, byggð á vanþekkingu þar sem mikið getur verið í húfi"  Ég birti þennan texta með þeim fyrirvara :

Papriku uppskera er að nálgast hámarki en ekki eru allir sem kunna að meta það !!! Fékk skilaboð frá SFG (sölufélagi garðyrkjubænda) um að senda næst papriku í lausu ! ekki innpakkað eða merkta. ég hringdi og athugaði afhverju, og fékk þau svör að Bananar ehf... og aðrir kaupmenn hafa flutt svo mikið inn af erlendri papriku (einhver þúsund tonn) að íslenska paprikan kemst ekki að og liggur undir skemmdum á lager hjá SFG. Ég gæti brjálast... hverjum dettur í hug að flytja inn erlent grænmeti á þessum tíma... háuppskerutíma íslenskra garðyrkjubænda ?! Hún er að vísu aðeins dýrari ... en hún er líka þúsund sinnum BETRI og hananú

Fyrst ætla ég að segja eitt, sem neytandi: Ég hef oft staðið frammi fyrir vali milli íslenskrar og erlendrar papriku og valið þá erlendu, einfaldlega vegna þess, að þeirri íslensku hefur verið pakkað, tveim saman, litaðri og grænni, í bakka. Ef mig vantar rauða papriku, jafnvel tvær, verð ég að kaupa græna með. Ég borða ekki græna papriku! Ég átta mig ekki á ástæðunni fyrir svona pökkun – er það kannski vegna þess að græna paprikan selst síður og það þarf að koma henni út? Það kann ekki góðri lukku að stýra. Í mínum huga er græn paprika óþroskuð. Ég veit það hinsvegar, að það þarf að létta á plöntunum með því að tína græna papriku líka. Allt um það: afskaplega oft hef ég keypt erlenda papriku til að losna við að kaupa græna.

Til að halda því til haga, þá ræktaði ég papriku í ein 15 ár, frá lokum níunda áratugarins fram undir aldamót og tel mig því þekkja nokkuð til þess sem við er að eiga. Það sem nefnt er í FB textanum (sem er búið að eyða) er meðal helstu ástæðna þess að ég hætti í þessum bransa. Ýmislegt hefur sjálfsagt breyst síðan ég hætti..

Það var rætt á þeim tíma að pakka heima til að auka geymsluþolið, ekki síst vegna þess, að á þessum árstíma var alltaf framleitt meira en keypt var, og þar fyrir utan var mikil umræða um okurverð á þessari grænmetistegund. Þegar framleiðslan var of mikil þá hafði heildsalinn þann háttinn á, að senda elstu paprikuna í búðirnar, og þá grautlina og hreint ekki líklega til að efla neyslu. Því var það að ný paprika var sjaldséð í búðum þrátt fyrir að markaðurinn væri yfirfullur.

Það gerðist einhverntíma á þeim tíma sem ég var í þessu, að innflutningur var leyfður á papriku og þá kom einmitt upp það sem nú er raunin að mér virðist: innflytjendur, sem  voru (eru) einnig heildsalar fyrir íslenskt grænmeti, fluttu inn ódýrari papriku. Þar var flutt inn tiltekið magn sem þurfti síðan að selja, því innflutningsaðilinn sat uppi með skaðann af því sem ekki seldist og þurfti að henda.  Þessu var öðruvísi háttað með íslenska grænmetið:  bændur sendu inn sína framleiðslu til heildsalans og fengu síðan greitt fyrir það sem seldist, hitt fór í afföll og bóndinn sat upp með það tjón. Það þarf nú ekki mikinn speking til að ímynda sér, hver forgangurinn hjá heildsalanum var.  Fyrsta markmið innflytjandans er að hagnast á starfsemi sinni, þar er enginn ungmennafélagshugsjón á ferðinni - Íslandi allt, og allt það.

Neytandanum, mér, er alveg sama  um það hvert ástand er á markaði, ég lít á grænmetið eins og hverja aðra framleiðsluvöru, t.d. súkkulaði. Ég er ekkert að velta fyrir mér því hvernig háttað er framleiðslu og markaðssetningu. Ég vil bara fá góða vöru á lágu verði. Ef ég er sérvitringur með snert af þjóðrembu, þá kaupi ég íslenskt grænmeti þó það sé dýrara, jafnvel þó það sé ekki betra.  Sóknarfæri íslenskrar garðyrkju, skyldi maður ætla, felst kannski frekar í að tryggja gæði alla leið, frekar en fara að reyna að keppa í verði við rækilega styrktan landbúnað Evrópusambandsríkja (jú, hann er styrktur vel og kyrfilega).

Það verð ég að segja, að það að blanda aðildarumsókn Íslands inn í þessa umræðu um paprikuna, finnst mér að þurfi kannski að endurskoða.

Árið 1993 gerðist Ísland aðili að EES samningnum, en hann:

..veitir EFTA-ríkjunum Íslandi, Liechtenstein og Noregi aðgang að innri markaði Evrópusambandsins án þess að þau þurfi að gerast fullir meðlimir í sambandinu. Fjórfrelsið svokallaða gildir á öllu svæðinu en það felur í sér frjáls vöru- og þjónustuviðskipti, frjálsa fjármagnsflutninga og sameiginlegan vinnumarkað. Að auki kveður EES-samningurinn á um samvinnu EES-ríkjanna á sviði félagsmála, jafnréttismála, neytendamála, umhverfismála, menntamála, vísinda- og tæknimála o.fl.

Með þessum samningi þurfti þjóðin að fórna ýmsu, en óneitanlega hefur hún einnig haft af honum mikinn hag. Með þessum samningi erum við komin ansi langt með að  geta orðið fullgildir aðilar að Evrópusambandinu. Getur einhver fullyrt það og fært fyrir því gild rök, að hagur paprikubænda yrði verri með inngöngu landsins í ESB? Ekki ætla ég að þykjast (öfugt við ýmsa aðra) vita allt um það hvað aðlild hefði í för með sér, en ég er ekki tilbúinn að gleypa gengdarlausan áróðurinn gegn aðild, bara si svona.
Nú er alið á þjóðrembunni sem aldrei fyrr, á sama og við eigum að vera búin að læra þá lexíu, að við erum sjálfum okkur verst í flestum málum.

Kaupum íslenskt vegna þess að það er betra, 

ekki bara vegna þess að það er íslenskt.