Ekki var nú fyrirhyggjan neitt sérstök - og þó.

Ekki veit ég hvernig við höfðum hugsað okkur að þetta yrði. Það sem réði var sennilega bara einhver rómantísk sýn á framtíðina. Mögulega trúðum við því í sakleysi okkar, að þetta yrði ekkert mál.  Allavega ákváðum við að stefna að því að fá lóð í Laugarási, reyndar bestu lóðina, og byggja þar hús yfir fjölskylduna, sem enginn vissi hve stór yrði, eða hvort eitthvað það gæti gerst, sem myndi koma í veg fyrir að áform okkar yrðu að veruleika. 

Ef við hefðum vitað, þegar lagt var af stað, hvað beið okkar, veit ég hreint ekki hvort við hefðum lagt í þessa vegferð.  

Þarna var ég að nálgast þrítugt, kennari við Reykholtsskóla og ef kennaralaunin hafa einhverntíma verið  óviðunandi, þá var það á þessum tíma. Ekki áttum við kost á því, að leikskóli tæki við sonunum tveim og þar með var ég eina fyrirvinnan, að stærstum hluta. Þarna, árið 1980 var verðbólgan ekki nema um 30%, sem reyndist bara vera lítið miðað við það sem framundan var og við sáum ekki fyrir. Lán voru vísitölutryggð, eins og nærri má geta.

Gula svæðið sýnir verðbólgu á Íslandi þegar
framkvæmdir stóðu yfir í Kvistholti.

Það var gengið frá því við foreldra mína, að þau væru tilbúin að gefa eftir hluta af landinu úti í Holti, sem tilheyrði Hveratúni. Af sögulegum ástæðum voru þar tveir hektarar um það bil, sem tilheyrðu þeim og við gátum fengið annan þeirra, en þar hafði áður verið fjárhús fjölskyldunnar, kartöflukofi og reykkofi, auk þess sem þar höfðu þau stundað útirækt. 

Svo kem ég að tilefni þess að ég ákvað að reyna að taka helstu þætti þessarar sögu saman, en hún er sú, að ég er þessi árin að renna í gegnum fundargerðir hreppsnefndar Biskupstungnahrepps, meðal annarra. Þar rakst ég á tvær færslur, fyrst þessa frá því 2. október, 1980:

Einbýlishúsin sem við höfðum til afnota
í Reykholti

4. erindi Páls M. Skúlasonar.

Bréf hafði borist frá Páli M Skúlasyni, þar sem hann greinir frá því að hann hafi í hyggju að byggja íbúðarhús á erfðafestulandi Skúla Magnússonar í Hveratúni, miðja vegu milli íbúðarhúsanna í Lyngási og Asparlundi. Einnig óskar hann eftir því, að hreppsnefnd taki afstöðu til möguleika á byggingu gróðrarstöðvar á hluta þessa lands.
Samþykkt var að láta skipuleggja garðyrkjubýli með íbúðarhúsi og garðyrkjustöð á erfðafestulandi Skúla Magnússonar milli Lyngáss og Asparlunds.

Svo kom hin færslan í fundargerðabókinni, en hún er frá 28. desember, 1981:

Fyrsta skóflustungan

2. Erindi Páls M. Skúlasonar

Borist hafð bréf til hreppsnefndar, dags. í Reykholti 28. desember, 1981, undirritað af Páli M Skúlasyni, þar sem hann óskar eftir leyfi til að stofna lögbýli að Laugarási í Biskupstungum.

Hreppsnefnd samþykkti að mæla með því að Páli M. Skúlasyni verði veitt leyfi til að stofna lögbýli á landi því sem hann hefur fengið á leigu í Laugarási, sem áður var hluti af landi Hveratúns.

Þann tíma sem framkvæmdir stóðu yfir í Laugarási, bjuggum við í kennaraíbúð í Reykholti, reyndar bjuggum við tveim, splunkunýjum einbýlishúsum, hvoru á fætur öðru. Fyrst í húsinu sem stendur við Miðholt 3, að ég held, og síðar í húsinu sem kallast nú Miðholt 5.
Þegar stund gafst og á sumrin vorum við mikið í Laugarási,, enda var ekki um annað að ræða en reyna að afla einhverra viðbótartekna. það gerðum við með því að stunda útiræktun í landinu okkar og vinna það sem til féll, t.d. vann ég eitthvað við að aðstoða bróður minn, hitaveitustjórann, við að leggja hitalagnir þvers og kruss um Laugarás.

1981

Hilmar Ólafsson, arkitekt, mældi fyrir húsinu, sem fyrirhugað hafði verið að yrði á einni hæð, en það gat víst ekki orðið vegna þess, að á þessum tíma var búið að setja bann við því að íbúðarhús í Laugarási væru byggð á  botnlausri mýrinni. Það var, af þessum sökum ekki um annað að ræða, en láta teikna kjallara undir hluta af húsinu,  

Fyrsta skóflustungan var tekin vorið 1981 og við tók vélavinna með jarýtu og traktorsgröfu, áður en Böðvar Ingimundarson og hans menn sáu um að slá upp fyrir grunninum. 

Þá hófust svokölluð Marteinsmál, sem snérust um það, að Marteinn Björnsson, sem þá var byggingafulltrúi á Suðurlandi, neitaði að samþykkja teikningarnar. Úr þessu varð mikið argaþras, margar ferðir, margar atlögur  að því að breyta teikningunum svo þær kæmust í gegnum nálarauga Marteins. 

1982 

Á endanum tók með tilstyrk Félagsmálaráðuneytisins, að fá Martein til að gefa eftir, en þá var liðinn heill vetur, þar sem uppslátturinn hafði beðið eftir steypunni. Þetta hafði það í för með sér, að það þurfti að fara yfir mótin og rétta af eftir veturinn, en það tókst að steypa og í hönd fór tími mótaniðurrifs og hreinsunar. 

Svo var bara að drífa þetta áfram. Það var slegið upp fyrir kjallaranum og hann steyptur og þá tók platan, við. Mörg voru handtökin við þetta allt saman. 

1983

Við fengum svo Steingrím Vigfússon, sem hafði þá flutt með fjölskyldu sína í Laugarás og bjó í Lyngbrekku, til að ljúka því að reisa húsið og hans aðkoma að þessu verki varð til þess að þessi bygging varð afar vönduð. Hann kastaði hreint ekki til höndunum, sá ágæti smiður.

Á þessu ári tókst að gera húsið fokhelt. Milli þess sem ég skrapp í Reykholt til að reyna að sinna starfi mínu sem kennari, eyddi ég tímanum í nýbyggingunni. Á þessu sumri var orðið ljóst að fjölgunar væri von í fjölskyldunni, sem var fagnaðarefni, þó tímasetningin hefði mögulega getað verið betri.

1984

Í mars 1984 veiktist yngri sonurinn alvarlega og við tók tími, sem væri sennilega allur í móðu, ef ekki væri fyrir dagbók sem ég færði þessi ár og mun líklega fjalla um einhversstaðar, einhverntíma, endist mér aldur til. 

Í byrjun ársins var komið formlegt leyfi fyrir því að við fengjum að nefna  þennan stað okkar í alheiminum Kvistholt. 

Í lok mars fæddist okkur dóttir, sem var sannarlega gleðiefni á þeim umbrotatímum sem gengu yfir.

Sú aðstoð, sem við fengum þennan tíma, var með þeim hætti að verður aldrei fullþökkuð.  Þarna kom fjölskyldan í Laugarási sterk inn, bræður mínir við húsbygginguna og foreldrar, systir og mágur við að hlaupa til hvenær sem þörf var á, að ógleymdri einstakri aðkomu skólastjórans, Unnars Þórs Böðvarssonar og hans fjölskyldu allri.

Allt gekk þetta og í ágúst fluttum við inn í kjallarann og þann hluta hússins sem sneri fram á hlað og þaðan í frá var Kvistholt heimili okkar.

Það liðu ansi mörg ár þangað til íbúðarhúsið í Kvistholti taldist vera fullklárað. Ætli megi ekki segja að það hafi verið þegar við tókum lán í japönskum yenum, rétt fyrir bankahrunið mikla, til að setja upp þakskegg.

Þau fimm ár ævinnar sem þarna er um að ræða, hef ég litið á sem nokkurskonar eldskírn. Þarna lærðist ótalmargt um tilgang lífsins og það hvað er mikilvægt og hvað það er sem skiptir minna, eða engu máli. 

Sannarlega vildi ég gjarnan búa yfir betra minni um þennan tíma til að geta gert honum almennilega skil. Ég vona bara, að það sama verði hjá mér og mörgu fólki, að eftir því sem árunum fjölgar, opnast betur fyrir það sem reynsla fortíðar hefur komið fyrir á góðum stað í heilabúinu.

Mǫrðr hét maðr

Ég hygg að dr. Haraldur Matthíasson hafi fengið að hlutverk, einhverntíma veturinn 1975-6, að leiða mig og bekkjarfélagana í ML í gegnum undraheima Brennu-Njáls sögu. Síðan eru liðin mörg ár og mikið vatn hefur til sjávar runnið og allt það. Njáluminni mitt er ekkert sérstakt, frekar en ýmislegt annað. Jú, ég veit eitthvað um Gunnar og Hallgerði og Njál og Bergþóru og Njálssyni, sennilega vegna þess að í kringum þetta fólk var ansi mikill hasar á sínum tíma. Mögulega man ég eitthvað af þeirra málum enn, vegna þess að það er erfitt að vera Íslendingur án þess að um þau sé fjallað á ólíklegustu stöðum og lífi þeirra þannig viðhaldið í þjóðarsálinni.

Á þessum tíma, fyrir næstum hálfri öld, var víst margt annað en Njála, sem vakti með mér meiri áhuga eða fékk meiri athygli frá mér. Nú er svo margt orðið breytt, eins og nærri má geta. 

Í fyrrahaust hugðist ég taka þátt í starfi hóps sem ætlaði að lesa Njálu og fjalla um hana eftir því sem ástæða þætti til. Af þessu varð ekki af augljósum ástæðum. Á þessu hausti er Njála aftur á dagskrá og ég mættur þar galvaskur, til að bæta fyrir athyglisskortinn í gamla daga. "Það getur varla nokkur Íslendingur lifað innihaldsríka ævi, nema vera búinn að kynna sér þetta öndvegisrit" hugsaði ég þar sem ég var næstum búinn að steingleyma fyrsta samlestrinum. Nú eru lestrarnir orðnir þrír og söguþráðurinn farinn "þykkna".  Er það sem hér fylgir, kveikjan að öllu því sem síðar gerist?

Kannski voru það álögin sem Gunnhildur lagði á Hrút, sem ollu þessu, sem síðar olli öllu sem á eftir fylgdi. Hvað var orsök og hvað var afleiðing?

Ég ætla ekki að hætta mér lengra, að svo komnu máli, en treysti því, að fornsagnaspekingarnir sem halda utan um lesturinn og það djúpvitra fólk, annað, sem þátt tekur, muni opna fyrir mér alla leyndardómana sem sagan felur í sér. 

Ég er ekki enn kominn á það stig að treysta mér til að kveða upp úr um höfund Njálu. Ég er enn bara að fylgjast með og lesa eftir því sem mér gefst tími til.

Sama gamla

Það má hverjum manni vera ljóst, að ég ætla mér að nýta kosningaréttinn, þó ég viti, að eins og venjulega muni mér ekki verða að ósk mini um stjórn í þessu landi, sem mér hugnast. Ég man varla eftir kosningum sem fóru í samræmi við vilja minn. Samt kýs ég og kýs og kýs.

Jú, það hefur komið fyrir að ég ég hef fengið hluta óska minna uppfylltan, en þá hefur verið mynduð einhver samsteypustjórn þar sem sérhagsmunaöfl, sem við fáum aldrei að kjósa, taka til varnar með aðferðum sem sjaldan fara hátt.  

Svo fáum vð aldrei að kjósa embættismenn, E-flokkinn, sem hafa fengið völd langt umfram það sem eðlilegt er. Þeir hafa mikil völd til, og mikil tengsl við öflin sem stjórna bak við tjöldin.

Við kjósendur getum spriklað eins og við viljum, en það breytir bara harla litlu, því miður. Við þykjumst geta breytt einhverju, sjáum fyrir okkur fyrirmyndarsamfélagið og finnum einhvern hóp sem þykist tilbúinn að berjast með okkur fyrir því. Svo gengur bara harla fátt eftir, þegar upp er staðið. 

Gegnum árin hef ég auðvitað velt því fyrir mér hvernig stendur á því að fólk notar atkvæði sin til að styðja við öfl sem hafa það helst að markmiði að skara eld að eigin köku og tekst að blekkja okkur til að halda að það sé okkur fyrir bestu. Ég skil bara hreint ekkert í því og sé ekki fram á að skilja það. 

Hér hefur talað kjósandi sem hlakkar ekkert sérlega mikið til að vita hvað kemur upp úr kjörkössunum, því hann veit að það verður það sama og venjulega.

Þessi kjösandi ætlar, þrátt fyrir það að nýta kosningaréttinn. Allavega það.

Svo ætlar hann að halda áfram með líf sitt, fullur bjartsýni á að einhver finni leið, einhverntíma, til að bylta þessari samfélagsgerð.

-------------------------

Hvað á ég svo að kjósa? Hvað kemst næst því að get haft áhrif eftir kosningar, sem eru í einhverju samræmi við lífsskoðanir mínar? Á ég kannski bara að kjósa nákvæmlega þann flokk sem ég hallast helst að, þó ég viti að því atkvæði er ekki "taktískt" vel varið?  

Lögbrot á Kili

Fyrir framan Hallormsstaðaskóla. F.v Pálína,
ég, pabbi og mamma.

Fyrir ykkur sem tölduð að ég ætlaði að tjá mig um hálendisþjóðgarð, eða ofbeit á afrétti Tungnamanna, eða varpa einhverri annarri sprengju hér inn í aðdragana kosninga,  þá snúast eftirfarandi skrif um alls óskyld mál.

Lögbrotið, sem fyrirsögnin vísar til, er reyndar ekki nema hluti þess sem ég ætla að fjalla um í þessum pistli, en það var samt svo alvarlegt, að það er mér enn ljóslifandi í minni, 55 árum síðar. 

Árið 1967 var árið sem ég fermdist, þá 13 ára. Þrettán ára var ég allt þetta ár, nema tvo daga.

Einhvernveginn minnir mig að það hafi verið í ágúst þetta ár að Hveratúnshjónin, ásamt Pálínu systur pabba og Sigga á Baugsstöðum, bróður mömmu og mér lögðu í heilmikla ferð austur á land, Mig minnir að við höfum farið Sprengisand norður og þaðan yfir Möðrudalsöræfi austur á Hérað, til að heimsækja fólk. 

Á Víkingsstöðum á Völlum var amma mín  Sigríður Ingibjörg Björnsdóttir (1893-1968). Hún bjó með syni sínum og bróður pabba, Alfreð.  Þá var fólkið á Hallormsstað líka heimsótt, en þar bjó fóstri pabba, Sigurður Blöndal (1924-2014)  með fjölskyldu sinni og þar hafði mamma gengið í húsmæðraskóla á sínum tíma. Frá þessu öllu saman greini ég í samantekt um ævi pabba, þegar 100 ára voru frá fæðingu hans og í samantekt um ævi mömmu þegar 100 ára voru frá fæðingu hennar og fer því ekki að orðlengja of mikið um það hér.

Árið 1965 lést Magnús Jónsson (1887-1965), afi í Hveratúni, en hann átti þar heima síðustu æviárin. Ég reikna með að þessi ferð hafi verið farin að einhverju leyti í tengslum við það. Mögulega hefði hún verið farin ári fyrr ef ekki hefði þurft að ferma mig, sem var auðvitað slíkur merkisatburður að flest annað þurfti að víkja. Amma lést ári eftir heimsókn okkar til hennar.

Ég minnist þess ekki að það hafi verið einhver umtalsverð samskipti við ömmu á Víkingsstöðum. Jú ég veit að það voru bréfaskriftir og mamma var dugleg að senda myndir af fjölskyldunni austur. Ég þykist viss um að amma kom aldrei í Hveratún. Það gerðu hinsvegar systkini pabba, flest og einhvernveginn minnist ég annarrar ferðar austur á land fyrir þessa og þá var afi með í för.

Auðvitað var hreyfing fólks ekki eins mikil milli landshluta þá og nú og öll samskipti flóknari, en það hefði verið gaman að kynnast þessari kjarnakonu, sem hafði eignast 9 (jafnvel 10) börn við erfiðari aðstæður en við getum ímyndað okkur. Sex þessara barna náðu fullorðinsárum. Það er ég viss um, að árin sem afi og amma bjuggu í Jökuldalsheiðinni, hafi tekið meira á en hægt er að orða þannig að við, allsnægtafólkið, getum skilið.

Föðursystkin mín: Alfreð (1914-1994), Haraldur (1915-1991) Björg (1919-1982),
Sigfríður (1921-1993) og Pálína (1925-1987).

 

F.v. Skúli, Ingibjörg, Guðný og ég.

Ég man ekki mikið frá þessari heimsókn að Víkingsstöðum. Það grillir í þessa góðlegu konu og frændfólkið, en fátt umfram það. 

Ingibjörg með fjórum barna sinna. Aftar f.v. Alfreð og Skúli. Fyrir framan, Pálína og Haraldur.

Lögbrotið

Það er kannski bara best að ég vindi mér í það sem ég man ofur vel frá þessari ferð austur á land. Í bláa Landróvernum, X1567, vorum við fimm á ferð. Þrjú sátu fram í og tveir aftur í. Hversvegna ég fékk að fara í þessa ferð hef ég engar upplýsingar um, en dettur einna helst í hug, að foreldrar mínir hafi viljað sýna ömmu nýfermdan piltinn. Heima voru þá væntanlega systurnar, Ásta (20) og Sigrún (18) og pössuðu sína nýfæddu syni, örverpið Magnús (7) og Benedikt (11).

Hvað um það, leiðin til baka suður skyldi liggja um Kjalveg. 

Ekki veit ég hvernig það kom til; hvort það var suðið í mér, eða frumlegheit föður míns, sameiginleg ákvörðun hinna fullorðnu í Landróvernum, eða einfaldlega það að ég var nægilega lítill töffari til að hægt væri að treysta því að ég gerði enga vitleysu. Eitt er ég þó nokkuð viss um: frú Guðný hefur ekki verið ánægð með að leyfa barninu keyra. Þegar þarna var komið hafði pabba oft tekist til að lokka mig til vinnu í gróðurhúsunum með því að ég fengi að snúa Landróvernum á eftir, svo ekki var ég alveg ókunnur gripnum.

Ekki held ég að ég hafi þarna gert mér grein fyrir því að með því að gerast bílstjóri með fjóra fullorðna, stressaða farþega innanborðs, var ég að takast á hendur umtalsverða ábyrgð, en ég veit, að ég var staðráðinn í því að leysa verkefnið óaðfinnanlega af hendi, enda Siggi á Baugsstöðum með í för, en hann var á þessum tíma ökukennari, ef ég man rétt.

Blái Landróverinn var farartækið. Þarna sennilega í Námaskarði.

Hvort ég keyrði að Hveravöllum, eða frá, man ég hreint ekki og hvernig getur það líka skipt máli? Adrenalínflæðið útilokaði allt annað en vegslóðann framundan, kannski þannig að leiðbeiningar þeirra sem vissu betur fóru fyrir ofan garð og neðan. Lengi ók ég Landróvernum og var stoltari og hamingjusamari en í annan tíma. Ég fékk að aka lengur en mig hafði grunað að yrði raunin. Ég túlkaði þann tíma sem ég fékk við stýrið sem mikla upphefð; nú væri ég sannarlega kominn í fullorðinna manna tölu.
Þetta var vissulega lögbrot, á því er enginn vafi og ég á erfitt með að sjá að ég hefði leyft nýfermdum börnum mínum svona lagað. Ég held að fyrir öllum þessum árum hafi allt verið svo miklu einfaldara og saklausara, og sannarlega var engin hætta á að Selfosslöggan væri að þvælast uppi á Kili og engin var hálendisvaktin.

Hermenn karlaleiðarinnar

Það var niðurstaða um það hjá fD í morgun, og sem ég féllst auðvitað á, að við skyldum njóta rigningarinnar með því að fara "karlaleiðina". Það kæmi mér ekki á óvart, ef einhver þeirra sem þetta lesa, kannist ekki við að hafa heyrt þessa leið nefnda, en mér er ljúft að upplýsa það og skýra.

Skömmu eftir að við fluttum á Selfoss, bauðst mér að taka þátt í morgungöngu með hópi harla hressra karla. Þetta fól það í sér að mæta á  tilteknum tíma (kl. 07.40) á tilteknum stað (á mótum Engjavegar og Rauðholts), sameinast þar tveim körlum og ganga með þeim, ásamt þeim þriðja sem bættist við milli Rauðholts og Langholts, en meðfram þeirri götu var síðan gengið, og nokkrir göngumenn til viðbótar tíndir upp, sem leið lá, vestur fyrir torgið hjá FSu, þaðan eftir Fossheiði, þar til beygt var inn á Kirkjuveg, eftir honum að Eyrarvegi, yfir hann og síðan brúarendann og að "Kaupfélagshúsinu". Þar bættust enn við nokkrir. Eftir þetta lá leið eftir Austurvegi, eða Árvegi, eftir því hvernig viðraði eða lá á mönnum, að tilteknum stað eða stöðum þar sem göngumenn liðkuðu sig (Müllersæfingar) undir styrkri stjórn eins göngumannsins. Skömmu eftir æfingarnar lauk svo göngu minni þann daginn. Svona var þetta fjóra daga vikunnar, en þann fimmta var oftast einhver tilbreyting: heimsóknir í fyrirtæki eða til einhverra stofnana eða félaga, nú eða þá að einhver félaginn bauð í afmæliskaffi í bakaríi.

Þessi gönguhópur fékk svo nafnið "Gönguhópur Hermanns" eftir manninum sem varð upphafsmaður að þessum göngum fyrir áratugum.

Mér fannst ágætt að ganga með þessum hópi á morgnana og fD tók upp á því að drífa sig í þetta eftir því hvernig á stóð. Þarna komst á föst venja sem gat ekki gert manni neitt nema gott. 

Svo fór ég að sofa lengur, en það ákvað ég að þegar ég hætti að vinna skyldi vekjaraklukkunni lagt. 

Oftar en ekki svaf ég af mér ofannefndan göngutíma á morgnana og þegar ég náði að vakna, fannst mér einhvern veginn ekki við hæfi að mæta, sérstaklega á föstudögum, þegar boðið hafði verið í afmæliskaffi.

Þetta þróaðist því þannig, að göngur mínar með þessum ágæta hópi lögðust af, en ekki er ég samt búinn að gefa upp á bátinn möguleikanna að ég muni eiga endurkomu, en það verður allavega ekki fyrir kosningar, ekki síst vegna þess að þeir eru farnir að fá pólitíkusa með sér, sem síðan fá umfjöllun eins og telst við hæfi.

Um pólitík karlanna í hópnum veit ég svo sem ekkert, enda ekki bein umræða um stjórnmál í hópnum, en tel mig samt nokkuð öruggan hvaða tveir stjórnmálaflokkar fá atkvæði þeirra í kosningum, alla jafna. Um stjórnmálaskoðanir þeirra fjalla ég ekki frekar, enda bara eðlilegt að fólk hafi sínar skoðanir á þjóðmálum. Ég hlakka til að sjá hvernig þeim gengur að fá fulltrúa frá öllum framboðum í morgungöngu með sér. 

Ganga okkar fD í morgun var nokkuð blaut, en karlaleiðina förum við alloft. Það er ákveðin stefnufesta sem fylgir henni - ákveðinn stöðugleiki. 

Miðjarðarhafið eða Melrakkaslétta

Á Melrakkasléttu (skiltin eru innfelld og óraunveruleg)

  Nokkrar myndir fylgja neðst 

(smella til að stækka).

Þegar þetta er ritað hefðum við fD átt að vera að spóka okkur við norðvesturhluta Miðjarðarhafsins í einstakri 13 daga ferð í góðum hópi, væntanlega. 

Þessi ferð var ákveðin fyrir hálfu ári og þá þóttumst við örugg um að allt yrði fallið í ljúfa löð; við fullbólusett og hömlur farnar um alla Evrópu. 

Jú við erum víst fullbólusett orðin, en Evrópa og sóttleysi vítt og breytt allt í einhverju fokki. 

Þessi draumaferð var, sem sagt, felld niður.

Við þessar aðstæður varð úr, ekki síst vegna þess að Miðjarðarhafið er nánast jafnlangt orð og Melrakkaslétta, og að báðir þessir staðir á jarðarkringlunni hefjast á sama bókstaf (sem gefur gott færi á skemmtilegri bloggfyrirsögn), að við myndum skreppa á Melrakkasléttu í stað Miðjarðarhafsins. Að auki var Melrakkasléttan sá staður á landinu, sem hvorugt okkar hafði komið til, jafn vel þó ég hefði lært það í barnaskólalandafræðinni minni að þar væri að finna næstnyrsta tanga Íslands, Hraunhafnartanga.

Ekki ætla ég að rekja ferðasöguna hér, enda um áfallalausa ferð að ræða í íslensku blíðviðri, eins og best hentar til ferðalaga. Gististaðirnir sem booking.com sá um að mæla með, á þeim stöðum sem við höfðum hug á að gista, voru hreint ágætir, hver með sínum hætti.

Þegar tvær manneskjur eins og við fD sitja saman í bíl á ferð - manneskjur sem ferðast hafa saman, árum saman, í blíðu og stríðu, í eiginlegri og óeiginlegri merkingu, fór ekki hjá því að ýmislegt bæri á góma og fD var dugleg að rifja upp hina og þessa staði sem við höfðum komið á, sem, samkvæmt mínu minni, voru ekki þar sem hún taldi þá vera og öfugt. Þannig var það til dæmis með refasetrið sem við áttum að hafa heimsótt í einhverri ferðinni, en staðsetning þess hófst við Eyjafjörð, fór þaðan í Mjóafjörð og endaði loks sem Melrakkasetur Íslands á Súðavík, sem rétt mun vera.  Ýmislegt fleira í þessum dúr bar á góma, en það myndi æra óstöðugan ef ég færi að telja það allt upp hér.

Ferðin í hnotskurn
- gististaðirnir í bláum hringjum - Breiðdalsvík, Egilsstaðir, Raufarhöfn og Akureyri x2

Ekki hittum við margt fólk í þessari fínu ferð, en renndum við hjá Mannsa og Dísu á Egilsstöðum, fundum hús frænda á Fáskrúðsfirði, leituðum ekki uppi manninn á Raufarhöfn og rákumst að Laugvetningana Bödda og Sólveigu á Akureyri.  Við gerðum á móti, mikið af því að skoða fegurð landsins, eins og maður á að gera í svona ferðum. 

Aðvitað varð furðumargt ferðafólk af erlendu bergi brotið á leið okkar, en umferðin var aldrei til trafala og sérann stóð vel fyrir sínu, nema helst í brekkum.

Sem sagt, hin ágætasta ferð.

Nokkrar myndir til viðbótar:

Fáskrúðsfjörður

Norðfjörður - Neskaupstaður

Egilsstaðir

Vopnafjörður

Bakkafjörður 

Rauðanes

Heimskautsgerðið Raufarhöfn

Hraunhafnartangi - um það bil

Við ysta (nyrsta) haf - Melrakkaslétta

Ásbyrgi

Raufarhöfn

  

Eldri borgarar: Það vantar einn hlekkinn

Hjúkrunarheimili á Selfossi Mynd frá RUV

Ég bý við Austurveg á Selfossi, þar sem  mikil byggð íbúða fyrir eldri borgara er og hefur verið að rísa. Hér er um að ræða tiltölulega hentuga stærð íbúða, fyrir fólk sem er að stíga út úr önnum starfsævinnar og út úr stórum einbýlishúsum, sem eru orðin alltof stór fyrir þarfir þess.  Hér við Austurveginn er risið heilt hverfi fjölbýlishúsa fyrir eldra fólk, sem keypt hefur þessar ágætu íbúðir fyrir heilmarga tugi milljóna. Þetta er valkostur fyrir það fólk sem þetta getur - sem hefur getað selt einbýlishús og haft efni á að kaupa íbúðir í af þessu tagi, á þessum stað.

Hér skammt frá er verið að byggja glæsilegt hringlaga hjúkrunarheimili, sem ætlað er að taka við fólki sem komið er í þá stöðu að geta ekki séð um sig sjálft lengur. Það þarf hjúkrun. Þetta má segja að þetta hjúkrunarheimili sé, eins og önnur slík, endastöð fólks hér á jörð. Hjúkrunarheimili eru dýr valkostur, eins og okkur ætti að vera orðið ljóst, og þar að auki eru heilmiklir biðlistar eftir að plássi fyrir fólk, sem þarf þá að teppa rándýr pláss á þjóðarsjúkrahúsinu, sem síðan orsakar ofurlanga biðlista þar. 

Það eru, held ég, allir sammála um, að það sé mikilvægt að draga úr þörfinni fyrir innlögn á hjúkrunarheimili og það er almennt mikilvægt að skapa aðstæður til að takast á við stórvaxandi fjölda eldri borgara nú og á næstu árum.

Þessi mynd sýnir fjölda fæddra síðastliðin 120 ár. Í ljósa reitnum er fólk sem er núna
á aldrinum 50 til 70 ára - fólkið sem mun fylla hóp eldri borgara næstu árin.  Heimild Hagstofan.

Stjórnmálin og eldri borgarar

Í aðdraganda kosninga eru enn á ný ofarlega í talanda stjórnmálamanna ástin á velferð eldri borgara. Munurinn er kannski sá nú, að við baráttufúsari eldri borgara er að eiga. Hippakynslóðin og bítlakynslóðin sætta sig ekki við að gleymast milli kosninga. Þær kynslóðir sem eru nú að komast á eftirlaun gera allt aðrar kröfur til lífsgæða en þær sem á undan hafa komið. 

Eins og einhver sagði í útvarpsviðtali, þá lítur þetta fólk ekki á harmonikkuleik með polkum og rælum, sem afþreyingu. Það má vel segja að hér sé um alveg nýjan þjóðfélagshóp að ræða. Þetta er hópur sem lifir lengur og er hress lengur, sem bætist auðvitað ofan á, að um er að ræða fjölmennasta hóp eldri borgara sem nokkurn tíma hefur þurft að sinna.

Stjórnmálamennirnir tala nú hver í kapp við annan um að það þurfi að auka við og efla þjónustu við eldri borgara, án þess, að því er virðist, að vita mikið um við hvað er að eiga.

Það á að stórefla heimaþjónustu (sem sveitarfélögin hafa á sinni könnu). Þetta er áherslumál númer eitt.  Mér finnst þeir ekki hafa hugsað það mál til enda. Á sú heimaþjónusta að felast í þrifum á heimilum fólksins, líkamlegum þörfum, félagslegum og andlegum þörfum?  

Í þessum glæsilegu íbúðum sem eldri borgarar leggja í kaup á, hérna við Austurveginn, er fólk frá um það bil sjötugu til um það bil níræðs. Það er nokkuð algengt að annar makinn sé látinn og ekkillinn eða ekkjan sitja ein eftir í íbúðinni góðu. Þetta er að mestu leyti fólk sem getur vel séð um sig sjálft og stundað félagslíf af krafti, ef því er að skipta. Það er komið í litla og viðráðanlega íbúð, en rándýra. Það hentar vissulega sumum, sérstaklega þeim sem áttu  einbýlishús til að selja. Það eru ekki allir  í aðstöðu til kaupa á svona íbúðum. 

Milli heimilis og hjúkrunarheimilis.

Mér finnst sárlega vanta í umræðu um málefni eldri borgara hugmyndir um hvernig við ætlum að leysa úr málum þess stóra hóps fólks, sem  býr tiltölulega einangrað í of stóru húsnæði, en getur alveg séð um sig sjálft, jafnvel til æviloka. Sannarlega er það einn valkosturinn að kaupa íbúð eins og hér á Austurveginum. 

Mér finnst vanta hlekk á milli heimilis fólks sem kemst á eftirlaun, og hjúkrunarheimilis. Sá hlekkur á að vera til þess ætlaður, að fólk þurfi síður eða seinna, eða aldrei á hjúkrunarheimili að koma.  Þetta væru klasar með litlum, ódýrum/ódýrari íbúðum, sem fólk gæti keypt eða leigt. Jafnframt væri góð aðstaða fyrir íbúa þessara klasa til að sinna áhugamálum, njóta samvista við annað fólk, stunda heilsurækt og svo framvegis.  Litlu íbúðirnar væru athvarf, sem hver og einn dveldi í eftir því sem hann kærir sig um.

Heimaþjónustan

Jú, jú það er örugglega gott og gilt að efla heimaþjónustu, en hún mun seint ná að fullnægja öllum þörfum fólks. Hvað með ekkjuna, eða ekkilinn, sem hittir fáa eða engan utan manneskjunnar sem kemur (kannski daglega - hver veit) vegna þess að hún fær greitt fyrir það? Ætli þessi heimaþjónusta eigi að fela í sér að sinna félagslegum þörfum - spjalla, til dæmis?  Hvað með hjónin sem eru búin að vera saman í 70 ár og eru búin að tæma öll sín umræðuefni?  Svona fólk myndi eflast við að komast í sambýli eins og ég nefni hér að ofan, lífsgleðin myndi aukast og lífslíkur þar með. 

Það vantar millistig fyrir fólk sem þarf að forða frá einangrun inni á heimilum sínum. Maðurinn er félagsvera og samfélag við annað fólk frestar eða hindrar þörfina fyrir pláss á hjúkrunarheimili.

Elliheimili framtíðar

Nútímalegt elliheimili er það sem ég vil kalla eftir. Væri alveg til í að hjálpa til við að skipuleggja það, með mina kynslóð og þær næstu í huga. Heimili af þessu tagi ætti ekki að verða dýrt í rekstri, þar sem íbúarnir ættu íbúðirnar, eða væru með þær á leigu, og sæi mikið til um sig sjálft. 

Hringleikahúsið okkar hérna á Selfossi gæti örugglega nýst vel til þess arna - en það á að verða hjúkrunarheimili, segir sagan.